Σύμφωνα με το άρθρο 1 του Ν. 2121/1993: «Οι πνευματικοί δημιουργοί με τη δημιουργία του έργου, αποκτούν πάνω σ` αυτό Πνευματική ιδιοκτησία, που περιλαμβάνει, ως αποκλειστικά και απόλυτα δικαιώματα, το δικαίωμα της εκμετάλλευσης του έργου (περιουσιακό δικαίωμα) και το δικαίωμα της προστασίας του προσωπικού τους δεσμού προς αυτό (Ηθικό δικαίωμα)». Σύμφωνα, δε, με το άρθρο 2 του ίδιου νομοθετήματος: «Ως έργο νοείται κάθε πρωτότυπο πνευματικό δημιούργημα λόγου, τέχνης ή επιστήμης, που εκφράζεται με οποιαδήποτε μορφή, ιδίως τα γραπτά ή προφορικά κειμενα, οι μουσικές συνθέσεις, με κείμενο ή χωρίς, τα θεατρικά έργα, με μουσική ή χωρίς, οι χορογραφίες και οι παντομίμες, τα Οπτικοακουστικά έργα, τα έργα των εικαστικών τεχνών, στα οποία περιλαμβάνονται τα σχέδια, τα έργα ζωγραφικής και γλυπτικής, τα χαρακτικά έργα και οι λιθογραφίες, τα αρχιτεκτονικά έργα, οι φωτογραφίες, τα έργα των εφαρμοσμένων τεχνών, οι εικονογραφήσεις, οι χάρτες, τα τρισδιάστατα έργα που αναφέρονται στη γεωγραφία, την τοπογραφία, την αρχιτεκτονική ή την επιστήμη». Με άλλα λόγια, για τις φωτογραφίες, όπως και για τα άλλα πνευματικά έργα του λόγου, της τέχνης ή της επιστήμης, υπάρχουν πνευματικά δικαιώματα (copyright), τα οποία ρυθμίζονται με τον Ν. 2121/1993.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τα παραπάνω ο φωτογράφος αποκτά για τις φωτογραφίες του όλα τα περιουσιακά και ηθικά δικαιώματα με τη δημιουργία τους, χωρίς άλλη διατύπωση και ανεξάρτητα από την αξία της κάθε φωτογραφίας. Χαρακτηριστική έκφανση του περιουσιακού δικαιώματος είναι η λεγόμενη «εκμετάλλευση του δικαιώματος», δηλαδή ο τρόπος χρήσης του έργου και η αμοιβή του δημιουργού του. Αντίστοιχα, η «αναγνώριση της πατρότητας» κάθε φωτογραφίας, ήτοι η υποχρεωτική αναγραφή του ονόματος του φωτογράφου σε κάθε χρήση φωτογραφίας αποτελεί έκφανση του ηθικού δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας και είναι ανεξάρτητο από τυχόν άλλους όρους της άδειας εκμετάλλευσης. Με βάση τα ανωτέρω δικαιώματα ο φωτογράφος μπορεί να επιτρέπει ή να απαγορεύει τη χρήση του έργου του, να καθορίζει τους όρους εκμετάλλευσής του, καθώς και να αναγράφεται το όνομά του ως δημιουργού της φωτογραφίας.
Οι φωτογραφίες προστατεύονται ως αυτοτελή έργα. Ως εκ τούτου, προκειμένου να γίνεται νόμιμα η εκμετάλλευσή τους από τρίτους, πρέπει ο δημιουργός φωτογράφος να εκχωρήσει το αντίστοιχο δικαίωμα εγγράφως για κάθε συγκεκριμένη χρήση του έργου ή να μεταβιβάσει το περιουσιακό δικαίωμα του έργου του εξ’ ολοκλήρου. Όσον αφορά στους μισθωτούς φωτογράφους αξίζει να αναφερθεί ότι μεταβιβάζονται αυτοδικαίως στον εργοδότη αποκλειστικά εκείνες οι εξουσίες που πηγάζουν από το περιουσιακό δικαίωμα και είναι αναγκαίες για την εκπλήρωση του σκοπού της σύμβασης. Λεπτομέρειες ή αποκκλίσεις, δε, από τον κανόνα αυτό μπορούν να συμφωνηθούν μεταξύ των μερών εγγράφως. Από την άλλη μεριά, ειδικά για τους φωτογράφους που απασχολούνται στο Δημόσιο ή σε ΝΠΔΔ και παράγουν έργο κατά την εκτέλεση του υπηρεσιακού τους καθήκοντος, το περιουσιακό τους δικαίωμα επί των έργων αυτών μεταβιβάζεται αυτοδικαίως στο Δημόσιο ή το ΝΠΔΔ, εκτός αν υπάρχει αντίθετη έγγραφη συμφωνία.
Από όλα τα ανωτέρω προκύπτει ότι ο φωτογράφος δεν «πουλάει» τις φωτογραφίες του, αλλά είτε μεταβιβάζει το περιουσιακό του δικαίωμα επ’ αυτών, είτε εκχωρεί ορισμένες εξουσίες του, έναντι συμφωνημένης αμοιβής. Εν αντιθέσει, το ηθικό δικαίωμά του είναι αμεταβίβαστο και δεν χωρεί εκχώρησή του. Επιπλέον, οποιαδήποτε χρήση φωτογραφίας, η αντιγραφή, η αναπαραγωγή, η επεξεργασία της κλπ, χωρίς την άδεια του δημιουργού της είναι παράνομη και επιφέρει αυστηρότατες ποινικές, διοικητικές και αστικές κυρώσεις.
Ειδικότερα, σύμφωνα με το άρθρο 65 του Ν. 2121/1993: «1. Σε κάθε περίπτωση προσβολής ή επαπειλούμενης προσβολής της πνευματικής ιδιοκτησίας ή του συγγενικού δικαιώματος ο δημιουργός ή ο δικαιούχος του συγγενικού δικαιώματος μπορεί να αξιώσει κατά περίπτωση την αναγνώριση του δικαιώματός του, την άρση της προσβολής και την παράλειψή της στο μέλλον. Η άρση της προσβολής μπορεί να περιλαμβάνει κατ` αίτηση του ενάγοντος ενδεικτικά: α) την απόσυρση από το εμπόριο των εμπορευμάτων που κρίθηκε ότι προσβάλλουν δικαίωμα του παρόντος νόμου και, εφόσον απαιτείται, των υλικών που κυρίως χρησίμευσαν στη δημιουργία ή την κατασκευή των εν λόγω εμπορευμάτων, β) την οριστική απομάκρυνση αυτών από το εμπόριο ή γ) την καταστροφή αυτών. Τα δικαιώματα του πρώτου εδαφίου της παραγράφου αυτής έχουν οι δικαιούχοι και κατά διαμεσολαβητή, οι υπηρεσίες του οποίου χρησιμοποιούνται από τρίτον για την προσβολή δικαιωμάτων του παρόντος νόμου. 2 `Οποιος υπαιτίως προσέβαλε την Πνευματική ιδιοκτησία ή τα συγγενικά δικαιώματα άλλου υποχρεούται σε αποζημίωση και ικανοποίηση της ηθικής βλάβης. Η αηοζημίωση δεν μπορεί να είναι κατώτερη από το διπλάσιο της αμοιβής που συνήθως ή κατά νόμο καταβάλλεται για το είδος της εκμετάλλευσης που έκανε χωρίς την άδεια ο υπόχρεος. 3. Αντί για αποζημίωση και χωρίς να απαιτείται υπαιτιότητα του υποχρέου ο δημιουργός ή ο δικαιούχος του συγγενικού δικαιώματος μπορεί να αξιώσει είτε την καταβολή του ποσού κατά το οποίο ο υπόχρεος έγινε πλουσιότερος από την εκμετάλλευση του έργου ή του αντικειμένου συγγενικού δικαιώματος προβλεπόμενης στα άρθρα 46 έως 48 και 51 του παρόντος νόμου χωρίς άδεια του δημιουργού ή του δικαιούχου είτε την καταβολή του κέρδους που ο υπόχρεος αποκόμισε από την εκμετάλλευση αυτή. 4. Το δικαστήριο καταδικάζοντας σε παράλειψη πράξης απειλεί για κάθε παράβαση χρηματική ποινή «οκτακοσίων ογδόντα (880) έως δύο χιλιάδων εννιακοσίων (2.900) ευρώ» υπέρ του δημιουργού ή του δικαιούχου συγγενικού δικαιώματος προβλεπόμενου στα άρθρα 46 έως 48 και 51 του παρόντος νόμου καθώς και προσωπική κράτηση έως ένα έτος. Το ίδιο ισχύει και όταν η καταδίκη γίνεται κατά τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων. Κατά τα λοιπά ισχύει το άρθρο 947 του Κ.Πολ.Δ».
Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 65Α του ως άνω νομοθετήματος: «Οποιος χωρίς δικαίωμα και κατά παράβαση των διατάξεων του παρόντος νόμου προβαίνει σε αναπαραγωγή φωνογραφημάτων αποθηκευμένων σε οποιοδήποτε τεχνικό μέσο αποθήκευσης, στα οποία συμπεριλαμβάνονται οι σκληροί δίσκοι ενσωματωμένοι ή μη σε ηλεκτρονικό υπολογιστή, υπόκειται σε διοικητικό πρόστιμο ίσο με χίλια (1.000) ευρώ», ενώ σύμφωνα με το άρθρο 66: «Τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους και χρηματική ποινή 2.900 15.000 ευρώ όποιος χωρίς δικαίωμα και κατά παράβαση των διατάξεων του παρόντος νόμου ή διατάξεων των κυρρωμένων με νόμο πολυμερών διεθνών συμβάσεων για την Προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας εγγράφει έργα ή αντίτυπα, αναπαράγει αυτά άμεσα ή έμμεσα, προσωρινά ή μόνιμα, με οποιαδήποτε μορφή, εν όλω ή εν μέρει, μεταφράζει, διασκευάζει, προσαρμόζει ή μετατρέπει αυτά, προβαίνει σε διανομή αυτών στο κοινό με πώληση ή με άλλους τρόπους ή κατέχει με σκοπό διανομής, εκμισθώνει, εκτελεί δημόσια, μεταδίδει ραδιοτηλεοπτικά κατά οποιονδήποτε τρόπο, παρουσιάζει στο κοινό έργα ή αντίτυπα με οποιονδήποτε τρόπο, εισάγει αντίτυπα του έργου που παρήχθησαν παράνομα στο εξωτερικό χωρίς τη συναίνεση του δημιουργού και γενικά εκμεταλλεύεται έργα, αντίγραφα ή αντίτυπα που είναι αντικείμενο πνευματικής ιδιοκτησίας ή προσβάλλει το Ηθικό δικαίωμα του πνευματικού δημιουργού να αποφασίζει για τη δημοσίευση του έργου στο κοινό, καθώς και να παρουσιάζει αυτό αναλλοίωτο χωρίς προσθήκες ή περικοπές. (άρθρο 8 παρ. 1 Οδηγίας 2001/29)».
Για την εφαρμογή του νόμου θα πρέπει να προσφύγει ο ίιδος ο θιγόμενος στα αρμόδια αστικά, διοικητικά και ποινικά δικαστήρια, εκτός αν έχει εκχωρήσει την εκμετάλλευση του περιουσιακού του δικαιώματος σε Οργανισμό Συλλογικής Διαχείρισης σε χρόνο προγενέστερο της προσβολής.
*Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδια/ιο δικηγόρο του συγκεκριμένου τμήματος του γραφείου μας που εξειδικεύεται στον ειδικό τομέα δικαίου, αφού προηγουμένως λάβει υπόψη του/της το σύνολο των δεδομένων που θα εκτεθούν και θα μελετηθούν για την υπόθεσή σας.
