Σύμφωνα με το άρθρο 1532 παρ. 1 ΑΚ: «Αν ο πατέρας ή η μητέρα παραβαίνουν τα καθήκοντα που τους επιβάλλει το λειτούργημά τους για την επιμέλεια του προσώπου του τέκνου ή τη διοίκηση της περιουσίας του ή αν ασκούν το λειτούργημα αυτό καταχρηστικά ή δεν είναι σε θέση να ανταποκριθούν σε αυτό, το δικαστήριο μπορεί, εφόσον το ζητήσουν ο άλλος γονέας ή οι πλησιέστεροι συγγενείς του τέκνου ή ο εισαγγελέας, να διατάξει οποιοδήποτε πρόσφορο μέτρο».
Σύμφωνα, δε, με την υπ’ αριθμ. 1473/2021 απόφαση του ΑΠ η χάριν αλλότριων σκοπών εργαλειοποίηση και χρησιμοποίηση τέκνου συνιστούν βαρείας μορφής παράβαση των καθηκόντων που επιβάλλει το λειτούργημα της γονικής μέριμνας και συγχρόνως καταχρηστική άσκηση τους, ιδιαίτερα όταν αυτή γίνεται δι’ υποβολής ασελγών πράξεων μεταξύ συγγενών και δια παραβίασης της έμφυτης στοργής προς τον άλλο γονέα.
Σύμφωνα με την δεύτερη παράγραφο του ανωτέρω άρθρου, συγκεκριμενοποιούνται τα κριτήρια που αφορούν τις περιπτώσεις κακής άσκησης της επιμέλειας, αναφέροντας ενδεικτικώς κάποιες από αυτές. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 1532 παρ. 2 ΑΚ: «Κακή άσκηση της γονικής μέριμνας συνιστούν ιδίως: α. η υπαίτια μη συμμόρφωση προς αποφάσεις και διατάξεις δικαστικών και εισαγγελικών αρχών που αφορούν το τέκνο ή προς την υπάρχουσα συμφωνία των γονέων για την άσκηση της γονικής μέριμνας, β. η διατάραξη της συναισθηματικής σχέσης του τέκνου με τον άλλο γονέα και την οικογένειά του και η με κάθε τρόπο πρόκληση διάρρηξης των σχέσεων του τέκνου με αυτούς, γ. η υπαίτια παράβαση των όρων της συμφωνίας των γονέων ή της δικαστικής απόφασης για την επικοινωνία του τέκνου με τον γονέα με τον οποίο δεν διαμένει και η με κάθε άλλο τρόπο παρεμπόδιση της επικοινωνίας, δ. η κακή άσκηση και η υπαίτια παράλειψη της άσκησης του δικαιώματος επικοινωνίας από τον δικαιούχο γονέα, ε. η αδικαιολόγητη άρνηση του γονέα να καταβάλει τη διατροφή που επιδικάστηκε στο τέκνο από το δικαστήριο ή συμφωνήθηκε μεταξύ των γονέων, στ. η καταδίκη του γονέα, με οριστική δικαστική απόφαση, για ενδοοικογενειακή βία ή για εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας ή για εγκλήματα οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής».
Ειδικότερα, σύμφωνα με την υπ’ αριθμ. 1473/2021 απόφαση του Αρείου Πάγου έγινε δεκτό ότι συντρέχει περίπτωση κακής άσκησης του γονικού λειτουργήματος εκ μέρους της μητέρας, η οποία αποπειράθηκε την διατάραξη της συναισθηματικής σχέσης του ανηλίκου τέκνου της με τον πατέρα και την οικογένειά του και την με κάθε τρόπο πρόκληση διάρρηξης των σχέσεώς του μαζί τους. Σύμφωνα, μάλιστα, με το σκεπτικό και όσα έκανε δεκτά η ανωτέρω απόφαση, η μητέρα, προκειμένου να απολαμβάνει τα υπηρεσιακά πλεονεκτήματα της μονογονεϊκής οικογένειας, με την ενίσχυση και της μητρικής γιαγιάς, υπέβαλε στο ανήλικο τέκνο της ανύπαρκτα περιστατικά σωματικής και σεξουαλικής κακοποίησης, προκειμένου να αφαιρέσει από τον πατέρα του την γονική μέριμνα αυτού. Το τέκνο, δε, λόγω της ηλικίας και της ευάλωτης συναισθηματικής κατάστασης, ήταν ευεπίφορος στην υποβολή και την χειραγώγηση.
Κατά τον ίδιο τρόπο, με την υπ’ αριθμ. 78/2023 απόφαση, ο Άρειος Πάγος έκανε δεκτό ότι ακόμα και η μη συνειδητά ψευδής κατηγορία της μητέρας για ανάρμοστη συμπεριφορά του πατέρα μπορεί να υπαχθεί σε μία από τις περιπτώσεις β’ και γ’ του άρθρου 1532 παρ. 2 ΑΚ ή και σε αμφότερες, καθώς μέσω της ανωτέρω κατηγορίας το τέκνο επηρεάστηκε και απέκτησε αρνητική προδιάθεση προς τον πατέρα του, δυσπιστία, εχθρότητα και θυμό προς το πρόσωπό του. Η αδυναμία, δε, άσκησης του δικαιώματος επικοινωνίας από τον πατέρα αποδόθηκε στην ανωτέρω χειραγώγηση του ανηλίκου. Με βάση το ανωτέρω σκεπτικό ο Άρειος Πάγος επικύρωσε την υπ’ αριθμ. 298/2021 απόφαση του Μονομελούς Εφετείου Πειραιώς, που είχε προκρίνει την χρονική κατανομή της επιμέλειας.
Τέλος, σύμφωνα με το άρθρο 1532 παρ. 3, 4 ΑΚ: «Το δικαστήριο, στις περιπτώσεις του προηγούμενου εδαφίου, δύναται να αφαιρέσει από τον υπαίτιο γονέα την άσκηση της γονικής μέριμνας ή την επιμέλεια, ολικά ή μερικά, και να την αναθέσει αποκλειστικά στον άλλο γονέα, καθώς επίσης να διατάξει κάθε πρόσφορο μέτρο προς διασφάλιση του συμφέροντος του τέκνου. Αν συντρέχουν στο πρόσωπο και των δύο γονέων οι περιπτώσεις του δευτέρου εδαφίου, το δικαστήριο μπορεί να αναθέσει την πραγματική φροντίδα του τέκνου ή ακόμα και την επιμέλειά του ολικά ή μερικά σε τρίτο ή και να διορίσει επίτροπο.Σε εξαιρετικά επείγουσες περιπτώσεις, εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις του πρώτου εδαφίου και επίκειται άμεσος κίνδυνος για τη σωματική ή την ψυχική υγεία του τέκνου, ο εισαγγελέας διατάσσει κάθε πρόσφορο μέτρο για την προστασία του, μέχρι την έκδοση της απόφασης του δικαστηρίου, στο οποίο πρέπει να απευθύνεται εντός ενενήντα (90) ημερών, με δυνατότητα αιτιολογημένης παράτασης της προθεσμίας αυτής κατά ενενήντα (90) επιπλέον ημέρες.»
*Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδια/ιο δικηγόρο του συγκεκριμένου τμήματος του γραφείου μας που εξειδικεύεται στον ειδικό τομέα δικαίου, αφού προηγουμένως λάβει υπόψη του/της το σύνολο των δεδομένων που θα εκτεθούν και θα μελετηθούν για την υπόθεσή σας.
