Για ακόμη μια φορά γινόμαστε μάρτυρες (ακόμα πιο) νέων τροποποιήσεων όχι μόνο στους πολύπαθους, κατά τα τελευταία έτη, Ποινικό Κώδικα και Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, αλλά και στον πολυσυζητημένο ν. 3500/2006 περί ενδοοικογενειακής βίας, οι οποίες επήλθαν με τον νέο Νόμο 5172/2025.
Πρόκειται για ένα νομοσχέδιο και, πλέον, Νόμο (Ν. 5172 ΦΕΚ Α’ 10/29.01.2025) που εξ αρχής ήγειρε και ακόμα εγείρει αντιρρήσεις, επιφυλάξεις και έντονους προβληματισμούς, εκπορευόμενους όχι μόνο από τον νομικό κόσμο, αλλά εν γένει από την κοινωνία.
Τα ανωτέρω βρίσκουν έρεισμα σε δύο βασικούς άξονες· αφενός, στο γεγονός ότι τέθηκε για δυσανάλογα μικρό, σε σχέση με τη βαρύτητα του περιεχομένου του νομοσχεδίου, χρονικό διάστημα σε δημόσια διαβούλευση και, αφετέρου, στο ότι πλήττεται σφόδρα τόσο η ασφάλεια δικαίου από την υπερπαραγωγή νομοθετικού έργου και τις συνεχείς και αλλεπάλληλες τροποποιήσεις, όσο και κάθε δικαιική και ποινική αξία, καθώς το Ποινικό Δίκαιο οφείλει να αποτελεί ultimum refugium, αφού πρώτα οποιαδήποτε άλλη κρατική κοινωνικοπολιτική προληπτική, και ουχί κατασταλτική, πρόβλεψη έχει αποτύχει.
Αυτό που ευχερώς παρατηρείται από το γενικότερο πνεύμα του εν λόγω νομοσχεδίου είναι μια τάση αυστηροποίησης του νομικού πλαισίου, η οποία (αυστηροποίηση), όμως, δε λαμβάνει χώρα θεμιτά, αλλά καταλήγει στη δημιουργία φωτογραφικών διατάξεων, που αίρουν την προέλευσή τους από αναδυόμενα κοινωνικά φαινόμενα και φλέγουσες υποθέσεις της επικαιρότητας. Η θεμιτή και αναπόφευκτη τροποποίηση-επικαιροποίηση των Νόμων λόγω ιστορικο-κοινωνικών επιταγών, επειδή όπως είναι φυσικό οι εποχές αλλάζουν, απέχει παρασάγγας από την τροποποίηση των Νόμων με σκοπό την εκ των υστέρων αντιμετώπιση, την καταστολή, την εκδικητική τιμώρηση – και όχι τον σωφρονισμό – και κυρίως την ικανοποίηση του κοινού περί δικαίου αισθήματος, όπως συμβαίνει δυστυχώς τα αρκετά τελευταία – ζοφερά για το Δίκαιο και τους συλλειτουργούς της Δικαιοσύνης – χρόνια.
Επομένως, σε αδρές γραμμές, μερικές από τις τροποποιήσεις που επέφερε το εν λόγω νομοσχέδιο είναι οι κάτωθι:
- Προσθήκη παρ. 2Α στο άρθρο 184 ΠΚ, η οποία προβλέπει φαινόμενα υποκίνησης άσκησης σωματικής ή ψυχολογικής βίας και εκφοβισμού (bullying), μέσα από παράνομη κοινοποίηση δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα του θύματος.
- Αυστηροποίηση του πλαισίου της «υπόθαλψης» του άρθρου 231 ΠΚ με τροποποίηση της απαγόρευσης τιμώρησης προσώπου που υποθάλπει οικείο του πρόσωπο, το οποίο διώκεται για κακούργηµα ή πληµµέληµα, σε δυνατότητα τιμώρησης αυτού.
- Μείωση του ορίου του αξιοποίνου στο άρθρο 313 ΠΚ περί «Συμπλοκής» από «θάνατο ή βαριά σωματική βλάβη» σε «επικίνδυνη σωματική βλάβη», ως απόρροια συμπλοκής ή επίθεσης που έγινε από πολλά άτομα και προσθήκη επιβαρυντικής περίστασης σε περίπτωση που το θύμα είναι ανήλικο.
- Εισαγωγή νέου άρθρου, υπ’ αριθμ. 323Β ΠΚ, το οποίο ποινικοποιεί τη διευκόλυνση της επαιτείας και επιπλέον επιβαρυντική περίσταση αποτελεί η περίπτωση που το θύμα είναι άτομο με αναπηρία.
- Προσθήκη νέας παραγράφου, υπ’ αριθμ. 3, στο άρθρο 330 ΠΚ περί παράνομης βίας, η οποία προβλέπει τον καταναγκασμό σε σύναψη γάμου ή συμφώνου συμβίωσης.
- Κρίσιμη τροποποίηση/προσθήκη αποτελεί αυτή της παρ. 1 και της - νέας πλέον - παρ. 1Α στο άρθρο 333 ΠΚ περί «Απειλής», οι οποίες έλαβαν χώρα προκειμένου να καλύψουν νομοθετικά φαινόμενα καταδίωξης-παρακολούθησης (stalking), με επιβαρυντική περίσταση την περίπτωση που το θύμα είναι ανήλικο.
- Προσθήκη παρ. 5 στο άρθρο 337 ΠΚ, η οποία προβλέπει ζητήματα εκδικητικού πορνό (revenge porn), καθώς και διακίνησης οπτικού ή οπτικοακουστικού υλικού που δημιουργήθηκε μέσω εφαρμογών Τεχνητής Νοημοσύνης (AI). Επιβαρυντικές είναι οι περιστάσεις όπου το θύμα είναι «ανήλικο ή πρόσωπο που φέρει την ιδιότητα δηµόσιου εκπροσώπου, δημοσιογράφος ή υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωµάτων ή όταν ο δράστης τελεί σε ιεραρχική σχέση ή σχέση εξάρτησης µε το θύµα».
- Αυστηροποίηση του πλαισίου γύρω από την παραμέληση εποπτείας ανηλίκου και εισαγωγή νέας πρόβλεψης για παραμέληση εποπτείας συμπαραστατούμενου, με αντικατάσταση της παρ. 2 και προσθήκη νέας παραγράφου, υπ’ αριθμ. 3, στο άρθρο 360 ΠΚ.
- Τροποποίηση α. 381 ΠΚ: α) αντικατάσταση του όρου «εγκλημάτων» με τον όρο «πλημμελημάτων», οπότε πλέον προβλέπεται μόνο για τα πλημμελήματα των α. 372-378 ΠΚ και όχι για τις κακουργηματικές διακεκριμένες παραλλαγές τους ικανοποίηση του ζημιωθέντος ως λόγος απαλλαγής του κατηγορουμένου, β) τροποποίηση της βέβαιης απαλλαγής του κατηγορουμένου για πλημμέλημα, εφόσον ικανοποιήσει τον ζημιωθέντα, σε δυνατότητα απαλλαγής του πρώτου, γ) για τα κακουργήματα προστίθεται παράγραφος όπου προβλέπει την μείωση της ποινής του κατηγορουμένου, σε περίπτωση ικανοποίησης του ζημιωθέντος, και δυνατότητα απαλλαγής του πρώτου, εάν αυτό κριθεί από τις περιστάσεις.
- Στο ίδιο πνεύμα κινήθηκε και η τροποποίηση του α. 405 ΠΚ, ήτοι σε δυνατότητα απαλλαγής του κατηγορουμένου για πλημμέλημα, εφόσον ικανοποιήσει τον ζημιωθέντα, και όχι σε βέβαιη αυτοδίκαιη απαλλαγή του, και σε μείωση της ποινής, άλλως δυνατότητα απαλλαγής του κατηγορουμένου για κακούργημα, εφόσον ικανοποιήσει τον ζημιωθέντα.
- Διεύρυνση της πρόβλεψης της παρ. 2 του α. 270 ΚΠΔ – κατά την οποία νοείται τελειωμένη η ανάκριση με την έκδοση εντάλματος βίαιης προσαγωγής ή την έκδοση εντάλματος σύλληψης, σε περίπτωση που ο κατηγορούμενος κλήθηκε σε απολογία, αλλά από απείθεια δεν παρουσιάστηκε και ο ανακριτής κρίνει ότι υπάρχουν ενδείξεις εναντίον του ή αν οι ενδείξεις είναι σοβαρές, αντίστοιχα – και στον κατηγορούμενο αγνώστου διαμονής, για τον οποίο «υπάρχουν ενδείξεις παραπομπής εναντίον του, οπότε η ανάκριση περατώνεται µε τη σε βάρος του έκδοση εντάλματος σύλληψης».
- Αυστηροποίηση του πλαισίου προσωρινής κράτησης ανηλίκων με τροποποίηση της παρ. 1 του α. 287 ΚΠΔ και της διάρκειας της προσωρινής κράτησης με την προσθήκη του εξής εδαφίου στην παρ. 2 του α. 292 ΚΠΔ: «H παράταση της προσωρινής κράτησης του δεύτερου εδαφίου καταλαμβάνει, στην περίπτωση που η υπόθεση έχει ήδη εισαχθεί στο ακροατήριο του εφετείου ή του μικτού ορκωτού δικαστηρίου και τα εγκλήματα για τα οποία προβλέπεται ποινή πρόσκαιρης κάθειρξης έως δέκα (10) έτη, αν αυτά τελέστηκαν στο πλαίσιο εγκληματικής ή τρομοκρατικής οργάνωσης ή συµµορίας ή υπάρχει μεγάλος αριθμός παθόντων από αυτά και: α) κρίνεται αιτιολογημένα ότι, αν ο κατηγορούμενος αφεθεί ελεύθερος, είναι πολύ πιθανό, να διαπράξει και άλλα εγκλήματα, βάσει προηγούμενων αμετάκλητων καταδικών του για ομοειδείς αξιόποινες πράξεις, ή β) προκύπτει σκοπός φυγής του κατηγορούμενου σύμφωνα µε την παρ. 1 του άρθρου 286.».
Εκ των ανωτέρω συνάγεται πως με τον Ν. 5172/2025 γίνεται μια στροφή προς την προστασία της ανηλικότητας, των γυναικών, καθώς και των κοινωνικά ευάλωτων ομάδων, όπως τα άτομα με αναπηρία.
Ωστόσο, θα πρέπει πάντοτε και απαρέγκλιτα να σταθμίζονται τα θιγόμενα δικαιώματα και να μην καταστρατηγούνται ατομικές, συνταγματικώς κατοχυρωμένες, ελευθερίες και αρχές του Δικαίου στο βωμό της πάταξης κοινωνικών εγκληματικών φαινομένων, τα οποία γνωρίζουν την εκάστοτε χρονική περίοδο έξαρση, αλλά να βρίσκονται λύσεις που θα προωθούν την πρόληψη έναντι της καταστολής.
*Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδια/ιο δικηγόρο του συγκεκριμένου τμήματος του γραφείου μας που εξειδικεύεται στον ειδικό τομέα δικαίου, αφού προηγουμένως λάβει υπόψη του/της το σύνολο των δεδομένων που θα εκτεθούν και θα μελετηθούν για την υπόθεσή σας.
