Ο εργοδότης με ειδικό όρο (ρήτρα) στην ατομική σύμβαση εργασίας που καταρτίζει με τον εργαζόμενο μπορεί να επιβάλει σε αυτόν την υποχρέωση να τηρεί πίστη στο πρόσωπό του (υποχρέωση εχεμύθειας) και να μην τον ανταγωνίζεται (απαγόρευση ανταγωνισμού) ακόμη και μετά τη λύση της εργασιακής τους σύμβασης (άρθρα 200, 288, 361, 651 και 652 ΑΚ).
Η μετασυμβατική υποχρέωση εχεμύθειας δεσμεύει τον εργαζόμενο ιδίως να μην αποκαλύπτει σε τρίτα πρόσωπα ή να μην χρησιμοποιεί ο ίδιος εμπορικά και βιομηχανικά απόρρητα της επιχείρησης του εργοδότη του, τα οποία πληροφορήθηκε με οποιοδήποτε όσο απασχολείτο στον εργοδότη του και μπορεί ενδεικτικά να αφορούν στην εσωτερική οργάνωση και λειτουργία της επιχείρησης, στην οικονομική κατάσταση και στην πορεία των εργασιών της, στους πελάτες της, στους προμηθευτές της, στα σχέδια διάθεσης των προϊόντων της στην αγορά, στις τεχνικές μεθόδους παραγωγής, στις συνθέσεις προϊόντων της, στα απόρρητα προγράμματα των ηλεκτρονικών της υπολογιστών κ.λπ..
Η μετασυμβατική απαγόρευση μη ανταγωνισμού επιβάλλει στον εργαζόμενο, ενδεικτικά, την υποχρέωση να μην εργασθεί και να μην αξιοποιήσει τις γνώσεις και την εμπειρία του είτε για προσωπικό, είτε για όφελος ανταγωνιστή του εργοδότη του, χωρίς τη συγκατάθεσή του, να επιδοθεί σε όμοια ή παρεμφερή εμπορική δραστηριότητα είτε προσωπικά, είτε με αντιπρόσωπο ή άλλο παρένθετο πρόσωπο, να αποσπάσει εργαζομένους ή πελάτες της επιχείρησης του προηγούμενου εργοδότη του, να αποτρέπει τρίτους να συναλλάσσονται με αυτόν ή να τους προτρέπει να προμηθευθούν προϊόντα από ανταγωνιστές του και να αποκαλύπτει τα επιχειρηματικά μυστικά που απέκτησε από την εργασία του στον πρώην εργοδότη του σε ανταγωνιστές του. Η ρήτρα που απαγορεύει στον εργαζόμενο να ασκεί ανταγωνιστική δραστηριότητα μετά τη λύση της σύμβασης εργασίας του με τον εργοδότη του είναι έγκυρη μόνο υπό την προϋπόθεση ότι πράγματι προστατεύει δικαιολογημένο, νόμιμο και άξιο να προστατευθεί συμφέρον της επιχείρησης του εργοδότη. Ο λόγος είναι ότι η συγκεκριμένη ρήτρα περιορίζει αμέσως και σοβαρά την επαγγελματική ελευθερία του εργαζομένου η οποία είναι αξία υπέρτερη από την ανάγκη να προστατευθούν τα περιουσιακά έννομα αγαθά του εργοδότη. Το συμφέρον της επιχείρησης του εργοδότη είναι δικαιολογημένο, ιδίως, όταν ο εργαζόμενος από τη φύση της εργασίας που θα παράσχει στον εργοδότη του, πρόκειται να αποκτήσει πληροφορίες για τα εμπορικά και τεχνικά του απόρρητα ή για τον πελατειακό του κύκλο, τις οποίες, αν γνωστοποιήσει σε τρίτους που ασκούν ανταγωνιστική εμπορική δραστηριότητα με τον εργοδότη του, η ζημία που θα προκληθεί σε βάρος του θα είναι βέβαιη και σημαντική. Ο εργαζόμενος περαιτέρω δεσμεύεται να τηρήσει την υποχρέωση που ανέλαβε με τη ρήτρα έναντι του εργοδότη του, αν, όταν συμβλήθηκε με αυτόν, μπορούσε να σταθμίσει τις έννομες συνέπειες οι οποίες θα επέρχονταν σε βάρος του από το συγκεκριμένο περιορισμό της επαγγελματικής του ελευθερίας. Η ρήτρα εμπιστευτικότητας και μη ανταγωνισμού θεμελιώνεται στη διάταξη του άρθρου 361 ΑΚ. Πρέπει ωστόσο να μην είναι αντίθετη με τα άρθρα 281, 178 και 179 εδ. α ΑΚ, τα οποία κηρύσσουν άκυρη τη δικαιοπραξία που δεσμεύει υπέρμετρα την ελευθερία του προσώπου. Η ελευθερία αυτή περιλαμβάνει και την ελευθερία άσκησης και επιλογής επαγγέλματος. Η ρήτρα συνεπώς πρέπει να μην επιβάλλει στον εργαζόμενο απαγορεύσεις που δεν είναι αναγκαίες για να διαφυλαχθούν δικαιολογημένα οικονομικά συμφέροντα του εργοδότη.
Κριτήρια για την εγκυρότητα ή για την ακυρότητα της ρήτρας που προαναφέρεται μπορούν να αποτελέσουν ιδίως η χρονική διάρκεια της απαγόρευσης, η τοπική της έκταση, η πρόβλεψη οικονομικού ανταλλάγματος, το είδος της επαγγελματικής δραστηριότητας που αποτέλεσε το αντικείμενο της απαγόρευσης, η δυνατότητα ή μη του εργαζομένου να επηρεάσει το περιεχόμενο της ρήτρας και οι συνθήκες υπό τις οποίες ο εργαζόμενος προέβη σε ανταγωνιστικές πράξεις σε βάρος του εργοδότη του μετά τη λύση της μεταξύ τους σύμβασης εργασίας ( ΑΠ 1782/2023, areiospagos.gr).
*Επισημαίνεται ότι το ανωτέρω κείμενο έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστά τις εξειδικευμένες νομικές υπηρεσίες. Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά νομική συμβουλή. Μία τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατόν να παρασχεθεί μόνο από αρμόδια/ιο δικηγόρο του συγκεκριμένου τμήματος του γραφείου μας που εξειδικεύεται στον ειδικό τομέα δικαίου, αφού προηγουμένως λάβει υπόψη του/της το σύνολο των δεδομένων που θα εκτεθούν και θα μελετηθούν για την υπόθεσή σας.
