Η Διαδικασία Αμοιβαίου Διακανονισμού (ΔΑΔ) προβλέπεται στις Συμβάσεις Αποφυγής Διπλής Φορολογίας του Εισοδήματος (ΣΑΔΦΕ), και την υπ’ αριθμ. Α. 1226/2020 απόφαση της Α.Α.Δ.Ε (ΦΕΚ 4504/Β/13-10-2020). Στόχος των ΣΑΣΦΕ και της ανωτέρω αναφερόμενης απόφασης, είναι η διευθέτηση της κατανομής των φορολογικών δικαιωμάτων σχετικά με τα κέρδη από διεθνείς οικονομικές δραστηριότητες, καθώς και η αποτροπή της διπλής φορολόγησης. Η διαδικασία επιτρέπει στις αρμόδιες αρχές των συμβαλλόμενων Κρατών να διαβουλεύονται μεταξύ τους ώστε να επιλύουν ζητήματα που προκύπτουν από την εφαρμογή των ΣΑΔΦΕ. Πρόκειται για μία διαδικασία δημοσίου διεθνούς δικαίου, η οποία είναι ανεξάρτητη από εθνικά μέσα προστασίας των κρατών. Ειδικότερα, αποτελεί μηχανισμό επίλυσης διεθνών φορολογικών διαφορών, που αφορούν περιπτώσεις διπλής φορολογίας και ασυνέπειες στην ερμηνεία και εφαρμογή των Συμβάσεων.
Η διεθνής διπλή φορολογία μπορεί να είναι νομική (όταν το ίδιο πρόσωπο φορολογείται σε δύο κράτη για το ίδιο εισόδημα) ή οικονομική (όταν το ίδιο εισόδημα φορολογείται από περισσότερες από μία φορολογικές αρχές, αλλά σε διαφορετικά πρόσωπα).
Εάν ένα πρόσωπο θεωρεί ότι η φορολογία που του επιβάλλεται από ένα ή και τα δύο συμβαλλόμενα κράτη παραβιάζει τις διατάξεις της εφαρμοστέας ΣΑΔΦE, μπορεί να υποβάλει αίτημα στην αρμόδια αρχή , ανεξάρτητα από τα μέσα θεραπείας που προβλέπονται από την εσωτερική νομοθεσία των Συμβαλλόμενων Κρατών. Δύναται ο φορολογούμενος να υποβάλει την υπόθεσή του στην αρμόδια αρχή του κράτους στο οποίο είναι κάτοικος, εφόσον η εφαρμοστέα ΣΑΔΦE δεν επιτρέπει την υποβολή αιτήματος για τη διαδικασία αμοιβαίου διακανονισμού (ΔΑΔ) σε αμφότερα τα Συμβαλλόμενα Κράτη. Σε περίπτωση που ο φορολογούμενος έχει μεταφέρει την κατοικία του, το αίτημα υποβάλλεται στο κράτος που ήταν κατοικία του την χρονιά της φορολογίας. Στις περιπτώσεις που το αίτημα για υπαγωγή στη ΔΑΔ αφορά στην εφαρμογή των διατάξεων της εκάστοτε ΣΑΔΦE περί «μη διακριτικής μεταχείρισης», τότε το πρόσωπο υποβάλλει το ως άνω αίτημα ενώπιον της αρμόδιας αρχής του Συμβαλλόμενου Κράτους, του οποίου είναι υπήκοος.
Το αίτημα για υπαγωγή σε ΔΑΔ γίνεται αποδεκτό, εφόσον υποβληθεί στην αρμόδια αρχή εντός της προθεσμίας δύο ή τριών ετών, ανάλογα με την εφαρμοστέα Συμφωνία Αποφυγής Διπλής Φορολογίας (ΣΑΔΦE), η οποία αρχίζει από την κοινοποίηση της πράξης προσδιορισμού του φόρου, εφόσον η επιβολή του φόρου δεν συνάδει με τις διατάξεις της εν λόγω ΣΑΔΦE.
Εάν η οικεία Συμφωνία Αποφυγής Διπλής Φορολογίας (ΣΑΔΦE) δεν καθορίζει προθεσμία, το αίτημα για υπαγωγή σε ΔΑΔ δεν υπόκειται σε προθεσμία υποβολής στην αρμόδια αρχή και μπορεί να κατατεθεί οποτεδήποτε. Ωστόσο, για την ομαλή διεξαγωγή της διαδικασίας, συνιστάται η υποβολή του αιτήματος το συντομότερο δυνατό και, σε κάθε περίπτωση, όχι μετά την παρέλευση πέντε ετών. Εάν το αίτημα υποβληθεί μετά την πενταετία, η αρμόδια αρχή θα το παραλάβει και θα προβεί σε πλήρη έλεγχο, αλλά η επίλυση του ζητήματος ενδέχεται να καταστεί δυσχερής ή και αδύνατη (άρθρο 3 παρ. 3 του Α. 1226/2020).
Αφού περατωθεί ο τυπικός έλεγχος σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 4 του Α. 1226/2020 η αρμόδια αρχή προχωρά στον ουσιαστικό έλεγχο (άρθρο 5 του Α. 1226/2020) του αιτήματος, προκειμένου να εξεταστεί, εάν το αίτημα είναι βάσιμο, ήτοι εάν υπάρχει ή θα υπάρξει επιβολή φορολογίας, η οποία δεν είναι σύμφωνη με τις διατάξεις της οικείας ΣΑΔΦ. Σε αυτό το στάδιο η αρμόδια αρχή έχει τη δυνατότητα να ζητήσει τη γνώμη της αρμόδιας φορολογικής υπηρεσίας ή οποιαδήποτε άλλη απαραίτητη πληροφορία, ανάλογα με την περίπτωση. Εάν η αρμόδια αρχή κρίνει το αίτημα ως μη βάσιμο, υποχρεούται να επικοινωνήσει με την αλλοδαπή αρμόδια αρχή, εξηγώντας τους λόγους της απόρριψης και ζητώντας από αυτήν την υποβολή έκθεσης απόψεων.
Τέλος η Διαδικασία Αμοιβαίου Διακανονισμού ολοκληρώνεται αυτοδίκαια με την υποβολή ένστασης για την ίδια αμφισβητούμενη διαφορά, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 23 του Ν. 4714/2020 (Α΄ 148), που ενσωματώνει στην ελληνική νομοθεσία την Οδηγία (ΕΕ) 2017/1852 του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 10ης Οκτωβρίου 2017, για τους μηχανισμούς επίλυσης φορολογικών διαφορών στην ΕΕ, από την ημέρα παραλαβής της ένστασης από την αρμόδια αρχή.
Η συμφωνία για την εξάλειψη της διπλής φορολογίας μεταξύ των Συμβαλλόμενων Κρατών φέρει ως αποτέλεσμα την ανταλλαγή επιστολών ή κοινού εγγράφου υπογεγραμμένου από τις αρμόδιες αρχές. Εάν δεν επιτευχθεί συμφωνία, εκδίδεται έγγραφο διαπίστωσης ασυμφωνίας και η φορολογική κατάσταση του φορολογούμενου καθορίζεται από κάθε Κράτος. Εντός ενός μήνα, ο αιτών ενημερώνεται για το αποτέλεσμα και μπορεί να το αποδεχτεί εντός 60 ημερών. Σε περίπτωση αποδοχής, υπογράφεται Πρακτικό Αποδοχής. Επιπλέον, εάν έχουν ασκηθεί ένδικα μέσα, απαιτείται δήλωση παραίτησης από το δικαίωμα προσφυγής πριν την υπογραφή. Στην περίπτωση που ο αιτών απορρίψει το αποτέλεσμα, συντάσσεται Πρακτικό Απόρριψης και μπορεί να προσφύγει σε εσωτερικά ένδικα μέσα. Εν προκειμένω θεωρείται ότι οι προσπάθειες επίλυσης μέσω ΔΑΔ έχουν εξαντληθεί. Τέλος, δεν επιτρέπεται μερική αποδοχή του αποτελέσματος, εκτός αν συμφωνηθεί από κοινού.
