Η αλματώδης εξέλιξη της τεχνολογίας, η ευρύτατη διάδοσή της καθώς και η ανάγκη χρήσης της σε κάθε έκφανση του σύγχρονου βίου την έχουν καταστήσει απαραίτητο εργαλείο του σύγχρονου κοινωνικού ανθρώπου. Η χρήση των τεχνολογικών μέσων, ωστόσο, στο βαθμό που έχει διεισδύσει σε κάθε πτυχή της υλικής πραγματικότητας, έχει ως αποτέλεσμα να ανακύπτουν διαρκώς νέοι, αυξανόμενης – με την πάροδο των ετών – βαρύτητας κίνδυνοι η οριοθέτηση των οποίων έχει αποτελέσει σπουδαία πρόκληση για το νομικό κόσμο. Η νομοθετική δραστηριότητα αναφορικά με το φαινόμενο αυτό, περαιτέρω, δεδομένου του πρωτόγνωρου και δυναμικού του χαρακτήρα, έχει αποτελέσει πεδίο σοβαρής μελέτης και διαρκούς αναπροσαρμογής.
Η «Τεχνητή Νοημοσύνη», συνιστά έναν επιστημονικό κλάδο, ο οποίος αποτελεί συγκερασμό διαφόρων επιστημών, όπως η πληροφορική, η ψυχολογία, η φιλοσοφία, η νευρολογία και η μηχανική. Στην πραγματικότητα η τεχνητή νοημοσύνη αναφέρεται στην ικανότητα μιας μηχανής να αναπαράγει τις γνωστικές λειτουργίες ενός ανθρώπου, όπως είναι η μάθηση, ο σχεδιασμός και η δημιουργικότητα. Ανέκαθεν, η ανθρωπότητα ήταν επιφυλακτική απέναντι στα επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα τα οποία λόγω των εξαιρετικά γρήγορων και ριζικών μεταβολών που επέφεραν ήταν εξαιρετικά αδύνατο να αφομοιωθούν από την ατομική και κοινωνική συνείδηση. Σήμερα, την εποχή των μεγάλων δεδομένων και της τεχνητής νοημοσύνης ορθό θα ήταν να αποφύγουμε αφενός μεν την «τεχνοαισιοδοξία» που αποδέχεται άκριτα κάθε καινοτομία αφετέρου δε την «τεχνοαπαισιοδοξία» που πολεμάει την τεχνολογία καθαυτή και επιθυμεί την συντριβή της. Ας μην ξεχνάμε, ότι η τεχνητή νοημοσύνη είναι προϊόν της εργασίας του κοινωνικού ανθρώπου. Η αποτελεσματικότητα του αλγορίθμου προκύπτει μέσα από τη διαδικασία της εκπαίδευσης και συνδέεται άμεσα με την ποιότητα των δεδομένων εκπαίδευσης. Στην πραγματικότητα, η ηθική του επιστήμονα αποτυπώνεται άμεσα στην «ηθική» του αλγορίθμου. Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα που προκύπτει είναι αυτό της παραβίασης της ιδιωτικότητας και των προσωπικών δεδομένων καθώς η αυαξανόμενη χρήση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης αναμφίβολα οδηγεί και στην επεξεργασία τεράστιου όγκου δεδομένων. Είναι σαφές πως η επιλογή, η αποθήκευση, η επεξεργασία και η συλλογή των δεδομένων αυτών στις μηχανές της τεχνητής νοημοσύνης διευρύνει και διογκώνει τους κινδύνους που ανέδειξε η χρήση των παραδοσιακών τεχνικών της Πληροφορικής.
Ο προσδιορισμός του εννοιολογικού περιεχομένου των «προσωπικών δεδομένων» αποτέλεσε, ανά τα χρόνια, σύνθετη διαδικασία για τον Έλληνα νομοθέτη μεταξύ άλλων, και στη διαρκή μεταβολή και ανανέωση της ορολογικής διατύπωσης των όρων προστασίας τους εντός των νομοθετικών κειμένων. Κατά την προ της Συνταγματικής Αναθεώρησης του 2001 περίοδο θεωρείτο πως αυτά ενσωματώνονται στο πεδίο προστασίας του άρθρου 9 παράγραφος 1 του Συντάγματος, κατ’ επιρροή και ενσωμάτωση, ωστόσο, της υπ’ αριθμόν 95/46ΕΚ Ευρωπαϊκής οδηγίας διαμορφώθηκε –ύστερα- το άρθρο 9Α του Συντάγματος που έφερε σε ενσάρκωση το πνεύμα και τον επιδιωκόμενο σκοπό της ως άνω οδηγίας. Η αναθεώρηση του 2001 επέφερε, παράλληλα, και μια άλλη σημαντική καινοτομία στο ρυθμιστικό πλέγμα που έχει τεθεί προς την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, η οποία ανευρίσκεται στο άρθρο 5Α του Συντάγματος και δη στη δεύτερή παράγραφό του η οποία αφορά το δικαίωμα συμμετοχής στην κοινωνία της πληροφορίας υπό τις εγγυήσεις των άρθρων 9, 9Α και 19Σ. Οι δύο θεμελιώδεις αυτές αλλαγές – οι οποίες προήλθαν εκ της ενσωμάτωσης της οδηγίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης 95/46ΕΚ στην εθνική μας έννομη τάξη – αποτέλεσαν μετεξέλιξη της μάλλον ανεπαρκούς θεωρητικής αμυντικής προστασίας που παρεχόταν προ του 2001 κατά συνδυασμό του άρθρου 5 παράγραφος 1 του Συντάγματος περί της ελευθερίας της ανάπτυξης της προσωπικότητας με εκείνο του 57 του αστικού κώδικα αναφορικά με την προσβολή της προσωπικότητας και την αποκατάσταση αυτής.
Καινοτομία, τέλος, έχει αποτελέσει στο πεδίο της εθνικής μας έννομης τάξης ο νεοψηφισθείς νόμος αναφορικά με τις «Αναδυόμενες τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών» και ειδικότερα σχετικά με την εφαρμογή και οριοθέτηση της χρήσης συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης σε μεγάλο εύρος του καθημερινού βίου. Ο νόμος 4961 του 2022 εισάγει, μέσω της ευρείας ρυθμιστικής του δραστηριότητας, πλήθος προβλέψεων τόσο για ειδικές περιπτώσεις – όπως λόγου χάρη τη χρήση συστημάτων μη επανδρωμένων αεροσκαφών προς παροχή ταχυδρομικών υπηρεσιών – όσο και για το γενικό μέρος που σχετίζεται με τη εν ευρεία εννοία οργάνωση και τη διακυβέρνηση ενός τέτοιου εγχειρήματος. Είναι σαφές ότι στο πλαίσιο του ανά χείρας νόμου εντάσσονται σαφώς και δραστηριότητες που αφορούν στη χρήση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης περί την επιτήρηση και αναγνώριση του προσώπου. Τα θεμελιώδη του νόμου άρθρα που παρέχουν τις κομβικότερες ρυθμίσεις παρατίθενται ως εξής: κατά το άρθρο 4 του νόμου θεσπίζονται προβλέψεις αναφορικά με τη χρήση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης από φορείς του δημοσίου τομέα εν τη διαδικασία λήψης αποφάσεων ή έκδοσης δημόσιας πράξης, στο άρθρο 6 ορίζονται κάποιες «εγγυήσεις» διαφάνειας μέσω της υποχρέωσης παροχής δημοσίου χαρακτήρα καταλόγου των επεξεργασθέντων πληροφοριών και στο άρθρο 9 προβλέπεται η υποχρέωση ενημέρωσης των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα στην περίπτωση που εντός του εργασιακού τους περιβάλλοντος πραγματοποιείται καθ’ οιονδήποτε τρόπο χρήση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης που αφορά ουσιωδώς στην παροχή της εργασίας τους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει βέβαια το γεγονός ότι για άλλη μια φορά η νομοθετική εξουσία, στο τόσο μεγάλης σημασίας και κινδύνου ζήτημα χρήσης συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης και συνακόλουθης επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων και δη στον τομέα άσκησης δημόσιας εξουσίας και ιδιωτικών εργασιακών σχέσεων, αρκείται μονάχα σε μία υποτυπώδη διατύπωση αναφορικά με την «ανάγκη τήρησης διαφάνειας» και μία ακόμα πιο υποτυπώδη «υποχρέωση ενημέρωσης» του εργαζομένου.
Είναι λοιπόν σαφές πως, οι κανονιστικού περιεχομένου προτάσεις που κατατίθενται και παραχωρούν ολοένα και περισσότερο έδαφος στη χρήση τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης σε καθημερινές εφαρμογές σε συνδυασμό με τις σχετικώς οριακές προϋποθέσεις που τίθενται ως δικλείδες ασφαλείας για την εξασφάλιση της προστασίας του ανθρώπου και των δεδομένων προσωπικού του χαρακτήρα από αυτήν, φανερώνουν την πάγια παρατηρούμενη τάση των μεταμοντέρνων κοινωνιών να «ενδίδουν» στην ταχύτητα της τεχνολογικής εξέλιξης η οποία προσβάλλει ολοένα και περισσότερο την κοινωνική συνοχή με τους διαρκείς νέους κινδύνους που εκ φύσεως θέτει, πολλλώ δε μάλλω όταν αυτοί δεν οριοθετούνται επαρκώς νομικά.
*Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδια/ιο δικηγόρο του συγκεκριμένου τμήματος του γραφείου μας που εξειδικεύεται στον ειδικό τομέα δικαίου, αφού προηγουμένως λάβει υπόψη του/της το σύνολο των δεδομένων που θα εκτεθούν και θα μελετηθούν για την υπόθεσή σας.
