Σύμφωνα με το άρθρο 1519 παρ. 1 ΑΚ, όπως αυτό τροποποιήθηκε με το Νόμο 4.800/2021, «Όταν η επιμέλεια ασκείται από τον έναν γονέα ή έχει γίνει κατανομή της μεταξύ των γονέων, οι αποφάσεις για την ονοματοδοσία του τέκνου, για το θρήσκευμα, για ζητήματα της υγείας του, εκτός από τα επείγοντα και τα εντελώς τρέχοντα, καθώς και για ζητήματα εκπαίδευσης που επιδρούν αποφασιστικά στο μέλλον του, λαμβάνονται από τους δύο γονείς από κοινού. Τα δύο τελευταία εδάφια του άρθρου 1510 και το άρθρο 1512 εφαρμόζονται αναλόγως».
Είναι γεγονός, ότι το άρθρο 1519 ΑΚ εισάγει πλέον στον «πυρήνα» της γονικής μέριμνας κάποια ζητήματα επιμέλειας που έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα στη ζωή του παιδιού και ως εκ τούτου θα πρέπει, όταν η επιμέλεια ασκείται από τον ένα γονέα, να αποφασίζουν για τα ζητήματα αυτά, και οι δύο γονείς από κοινού. Είναι προφανές, ότι η συγκεκριμένη διάταξη αφορά τις περιπτώσεις παρέκκλισης από τον γενικό κανόνα της από κοινού άσκησης της γονικής μέριμνας μετά το χωρισμό, όπως εισήχθη με το άρθρο 1513 ΑΚ, σύμφωνα με το οποίο οι γονείς συναποφασίζουν για όλα τα θέματα που παιδιού και όχι μόνο για τα σημαντικά. Μάλιστα, η παραπάνω διάταξη του ΑΚ 1519 ισχύει και στην περίπτωση που υπάρχει κατανομή της επιμέλειας μεταξύ των γονέων, είτε χρονική, είτε λειτουργική. Επί χρονικής κατανομή, ακόμα και αν η επιμέλεια ασκείται εναλλάξ από τον κάθε γονέα, τα οριζόμενα στο παραπάνω άρθρο σημαντικά θέματα επιμέλειας, αποφασίζονται από κοινού από τους δύο γονείς. Επί λειτουργικής κατανομής, κι αν ακόμα ένας από τους τομείς της επιμέλειας, όπως πχ. η εκπαίδευση, ανήκει στη σφαίρα αρμοδιοτήτων του ενός γονέα, ωστόσο για σημαντικό ζήτημα εκπαίδευσης που επιδρά αποφασιστικά στο μέλλον του τέκνου, όπως πχ η επιλογή δημόσιου ή ιδιωτικού σχολείου, θα πρέπει να αποφασίζουν από κοινού οι γονείς.
Η ΑΚ 1519 δεν εφαρμόζεται, όμως, όταν η επιμέλεια ασκείται από τον έναν γονέα λόγω αφαίρεσης της λόγω κακής άσκησης αυτής κατ’ άρθρο 1532 ΑΚ. Μια αντίθετη ερμηνεία θα ήταν άτοπη, αφού θα αντιμετωπίζαμε το παράδοξο να έχει αφαιρεθεί η γονική μέριμνα για όλα τα ζητήματα που αφορούν το τέκνο, εκτός από τα πλέον σημαντικά. Ρητά επίσης προβλέπεται ότι δεν εφαρμόζεται η παραπάνω διάταξη στις περιπτώσεις αδυναμίας ασκήσεως της επιμέλειας για νομικούς ή πραγματικούς λόγους, αλλά και στις περιπτώσεις εκτός γάμου τέκνων αναγνωρισμένων δικαστικά με αντιδικία του πατέρα.
Στα σημαντικά ζητήματα του τέκνου για τα οποία, σύμφωνα με την παραπάνω διάταξη, απαιτείται συναπόφαση των γονέων, αναφέρονται η ονοματοδοσία του τέκνου, το θρήσκευμα, τα ζητήματα υγείας του εκτός από τα επείγοντα και τα εντελώς τρέχοντα, αλλά και τα ζητήματα εκπαίδευσης που επιδρούν αποφασιστικά στο μέλλον του. Τίθεται ωστόσο το ερώτημα αν η παραπάνω απαρίθμηση είναι περιοριστική ή απλά ενδεικτική, υπό την έννοια ότι απαιτείται συναπόφαση και για άλλα θέματα που ειτε επιδρούν αποφασιστικά στο μέλλον του παιδιού, είτε απλά πρόκειται για σοβαρές μη επαναλαμβανόμενες αποφάσεις, όπως πχ η δημοσιοποίηση σε συγκεκριμένη περίπτωση φωτογραφιών του τέκνου, το άνοιγμα λογαριασμού του σε κοινωνικά δίκτυα κλπ. Σύμφωνα με την κρατούσα άποψη, πρόκειται για περιοριστική απαρίθμηση, αφού στην αντίθετη περίπτωση θα δημιουργούνταν ανασφάλεια δικαίου, με δεδομένο ότι η ΑΚ 1519 παρ. 1 αποτελεί εξαίρεση από την εξαίρεση που εισάγει το άρθρο 1513 ΑΚ (παρέκκλιση από την κοινού άσκηση της γονικής μέριμνας) και συνεπώς θα πρέπει να είναι, όσο τον δυνατόν πιο ορισμένη, ώστε να μη καταστεί κενό γράμμα η κατανομή της γονικής μέριμνας που έχει γίνει είτε με συμφωνία των γονέων, είτε με δικαστική απόφαση.
Αν οι γονείς δεν καταφέρουν να καταλήξουν σε συναπόφαση για τα παραπάνω ζητήματα, την απόφαση θα κληθεί να πάρει τελικά και μετά από προσφυγή του ενός ή και των δύο γονέων, το δικαστήριο, στο οποίο παραπέμπει ρητώς η ΑΚ 1519, με την αναφορά του στην ΑΚ 1512 που ρυθμίζει τη περίπτωση διαφωνίας των γονέων.
Σχετικά με τα σημαντικά, επιμέρους, ζητήματα επιμέλειας, για τα οποία προβλέπεται συναπόφαση των γονέων, η ονοματοδοσία αποτελούσε αντικείμενο συναπόφασης και κατά το προϊσχύον δίκαιο. Γίνεται μάλιστα δεκτό, ότι συναπόφαση των γονέων απαιτείται εξίσου και για την αλλαγή του κύριου ονόματος του τέκνου, αλλά και για την αλλαγή του επωνύμου του.
Η επιλογή θρησκεύματος αποτελεί το δεύτερο επιμέρους ζήτημα επιμέλειας για το οποίο απαιτείται, σύμφωνα με τον Ν. 4.800/21, η από κοινού απόφαση των γονέων. Ωστόσο έχει υποστηριχθεί θερμά, ήδη και κατά το προϊσχύον δίκαιο, η άποψη, ότι ο καθορισμός του θρησκεύματος του τέκνου δεν θα έπρεπε, ενόψει του δικαιώματος της θρησκευτικής ελευθερίας, να αποτελεί αρμοδιότητα των γονέων, αλλά θα έπρεπε να τηρείται υποχρεωτικά μια θρησκευτική ουδετερότητα, μέχρι το τέκνο να έχει την απαιτούμενη ωριμότητα να αποφασίσει το ίδιο. Ωστόσο, υπό το νέο νόμο, η απόφαση για το θρήσκευμα του τέκνου, εντάχθηκε στα σημαντικά ζητήματα για τα οποία πρέπει να αποφασίζουν από κοινού οι γονείς, ώστε επί διαφωνίας τους, θα πρέπει να αποφασίζει το δικαστήριο. Βέβαια το δικαστήριο δεν δεσμεύεται να επιλέξει υποχρεωτικά ένα θρήσκευμα για το παιδί από αυτά που προτείνουν οι δύο γονείς, αλλά θα μπορεί, να απέχει από οποιαδήποτε επιλογή αν κρίνει ότι η άμεση ένταξη του παιδιού σε κάποιο θρήσκευμα δεν είναι προς το συμφέρον αυτού, αφήνοντας το περιθώριο στο ίδιο να αποφασίσει σε μεταγενέστερο χρόνο. Σε κάθε περίπτωση, οι γονείς θα πρέπει, σύμφωνα με το νόμο να επιλέγουν από κοινού το θρήσκευμα του παιδιού τους και εκεί τελειώνει η υποχρεωτικότητα της συναπόφασης. Για τα επιμέρους θρησκευτικά θέματα που αφορούν την συμμετοχή του παιδιού σε θρησκευτικές τελετουργίες και έθιμα (πχ εκκλησιασμός, νηστεία, θεία κοινωνία κλπ), αποφασίζει ο γονέας που ασκεί μόνος του την επιμέλεια του προσώπου του.
Ευρύ πεδίο εφαρμογής της ΑΚ 1519 παρ. 1, καταλείπει ο νομοθέτης αναφορικά με τα ζητήματα υγείας του τέκνου, για τα οποία θα πρέπει υποχρεωτικά να αποφασίζουν από κοινού οι γονείς, εκτός από τα τελείως τρέχοντα και επείγοντα, πράγμα που σημαίνει ότι η παραπάνω διάταξη εφαρμόζεται ακόμα κι αν, στο πλαίσιο λειτουργικής κατανομής της επιμέλειας, έχουν ανατεθεί τα θέματα υγείας στον ένα γονέα. Προβληματισμός, ωστόσο, δημιουργείται ως προς τον προσδιορισμό των τελείως τρεχόντων και επειγόντων ζητημάτων του τέκνου, τα οποία μπορεί να ενεργήσει μόνος του ο έχων την αποκλειστική επιμέλεια γονέας. Σύμφωνα με τη θεωρία και την τρέχουσα νομολογία των δικαστηρίων, εντελώς τρέχοντα θεωρούνται μόνο τα ζητήματα υγείας του τέκνου που συνδέονται με επαναλαμβανόμενες-καθημερινές ή μη- πράξεις, η απόφαση για τις οποίες δεν ασκεί μακροπρόθεσμα επίδραση στην υγεία του τέκνου, και οι πράξεις αυτές λειτουργούν κυρίως προληπτικά ή θεραπευτικά, μετά από ήδη ειλημμένη απόφαση και των δυο γονέων ως προς την τυχόν απαιτούμενη θεραπευτική αγωγή. Έτσι, ενδεικτικά αναφερόμενα, η τακτική επίσκεψη στο παιδίατρο ή άλλο ιατρό για απλή κλινική εξέταση ή για συνήθη παρακολούθηση, η χορήγηση αντιπυρετικού, ή η μεταφορά του τέκνου σε νοσοκομείο λόγω ατυχήματος κλπ, μπορούν να επιχειρηθούν και μόνο από τον έχοντα την επιμέλεια γονέα. Όμως η επιλογή του συγκεκριμένου γιατρού (ακόμα και παιδιάτρου), η απόφαση επί πολλών προτεινομένων θεραπευτικών αγωγών, οι χειρουργικές επεμβάσεις ή άλλες σοβαρές ιατρικές πράξεις, ακόμα και ο εμβολιασμός του τέκνου, η παιδοψυχιατρική του παρακολούθηση (κατά τη γνώμη μου όχι η παιδοψυχολογική), η ειδική διαπαιδαγώγηση, εργοθεραπεία, λογοθεραπεία κλπ, αποτελούν θέματα που μπορεί να επιδράσουν αποφασιστικά στην υγεία και το μέλλον του και θα πρέπει να αποφασίζονται από κοινού. Άλλωστε και ο Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας προσδιορίζει με αρκετή σαφήνεια τις ιατρικές πράξεις, εκτός των τρεχόντων και επειγουσών, για την οποίες απαιτείται σύμπραξη και των δυο γονέων του ανηλίκου τέκνου, αλλά και ειδικές περιπτώσεις όπως αυτές των μεταμοσχεύσεων, υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, αλλαγής φύλου, αισθητικές επεμβάσεις κλπ. που επίσης απαιτούν συναπόφαση των γονέων του ανηλίκου.
Το τελευταίο κεφάλαιο που αποτελεί αντικείμενο υποχρεωτικής συναπόφασης των γονέων κατά την παραπάνω διάταση του 1519 ΑΚ αφορά τα ζητήματα της εκπαίδευσης που επιδρούν αποφασιστικά στο μέλλον του παιδιού. Είναι προφανές, ότι η ερμηνεία του όρου «που επιδρούν αποφασιστικά στο μέλλον» τυγχάνει διαφόρων προσεγγίσεων και απόψεων. Ωστόσο, σύμφωνα με τα τελευταία νομολογιακά δεδομένα, αλλά και την προσωπική μου άποψη, τέτοια ζητήματα είναι, η επιλογή δημοσίου ή ιδιωτικού σχολείου, η επιλογή συγκεκριμένου ιδιωτικού σχολείου, η επιλογή της ξένης γλώσσας (αλλά όχι απαραίτητα του καθηγητή ή του συγκεκριμένου φροντιστηρίου), η απόφαση για συμμετοχή στις πανελλαδικές εξετάσεις ή η προετοιμασία για σπουδές στο εξωτερικό, αλλά όχι καθημερινές αποφάσεις εκπαιδευτικής ψυχαγωγίας, όπως η επιλογή ενός αθλήματος ή εκμάθησης ενός μουσικού οργάνου (εκτός αν πρόκειται για ιδιαίτερη κλίση του παιδιού, που η επιλογή επιδράσει αποφασιστικά στο μέλλον του).
Η εγκύκλιος Φ1/117162/ΓΔ4/20-9-2021 του Υπουργείου Παιδείας ορίζει, ωστόσο, ότι απαιτείται η συμφωνία και των δύο γονέων ή άλλως δικαστική απόφαση για την εγγραφή ή μετεγγραφή του παιδιού στο σχολείο. Ωστόσο μια τέτοια πρόβλεψη υπερβαίνει ακόμα και τα όρια που θέτει το άρθρο ΑΚ 1519 παρ. 1, το οποίο απαιτεί συναπόφαση μόνο επί ζητημάτων εκπαίδευσης που επιδρούν αποφασιστικά στο μέλλον του παιδιού. Είναι γεγονός ότι η πρωτοβάθμια εκπαίδευση (μέχρι το Γυμνάσιο τουλάχιστον) είναι υποχρεωτική, οπότε δεν έχει δικαίωμα ο γονέας να αρνηθεί την εγγραφή του παιδιού στο σχολείο, μια τέτοια συμπεριφορά, δε, θα συνιστούσε κακή άσκηση της γονικής μέριμνας εκ μέρους του. Συνεπώς η εγγραφή του παιδιού σε (δημόσιο τουλάχιστον) σχολείο δεν θα έπρεπε να αποτελεί αντικείμενο σύμπραξης των γονέων, αφού είναι υποχρεωτική από το νόμο και θα έπρεπε να συνεχίσει να αποτελεί συνήθη πράξη επιμέλειας, όπως θεωρούνταν και κατά το προϊσχύον δίκαιο. Ακόμα, δε και στην περίπτωση που ο ένας γονέας επιθυμεί να παρακολουθήσει το παιδί του ιδιωτικό σχολείο, η κατ’ αρχάς εγγραφή του παιδιού στο δημόσιο σχολείο από τον έτερο γονέα, μέχρι να κριθεί το θέμα από το δικαστήριο, θα έπρεπε να μην απαγορεύεται από την παραπάνω εγκύκλιο. Κατά την ίδια λογική δεν θα έπρεπε να αποτελεί αντικείμενο συναπόφασης των γονέων η μεταγραφή του παιδιού από το ένα δημόσιο σχολείο σε άλλο, όταν π.χ. μεταβληθεί η κατοικία του έχοντος την αποκλειστική επιμέλεια γονέα και κατ΄επέκταση το σχολείο που «υπάγεται» το τέκνο σύμφωνα με την διεύθυνση της κατοικίας του. Η δε μεταβολή του τόπου διαμονής του παιδιού, κατά παράβαση του άρθρου ΑΚ 1519 παρ. 2, ήτοι κατά τρόπο που επιδρά ουσιωδώς στο δικαίωμα επικοινωνίας του άλλου γονέα, δεν αφορά την (υποχρεωτική) εγγραφή του στο σχολείο, η οποία μπορεί να τροποποιηθεί σε δεύτερο χρόνο, κατόπιν δικαστικής αποφάσεως.
