Ο Ν. 4830/2021 περί ευζωίας των ζώων συντροφιάς αποτελεί ένα φωτεινό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο οι κοινωνικές εξελίξεις μπορούν να εμπνεύσουν τον νομοθέτη και να τον κατευθύνουν στην θεσμοθέτηση κανόνων δικαίου που διέπονται όχι μόνο από τις σύγχρονες τάσεις και αντιλήψεις, αλλά και από το κοινό περί δικαίου αίσθημα. Πράγματι, ο ως άνω νόμος ήρθε για να καλύψει ένα μεγάλο κενό όσον αφορά την προστασία των ζώων και την ανάθεση υποχρεώσεων τόσο στους Δήμους της χώρας, όσο και στους ιδιώτες, προκειμένου να προάγεται η καλή φυσική και ψυχική κατάσταση του ζώου σε σχέση με τις συνθήκες στις οποίες διαβιεί και πεθαίνει.
Ειδικότερα, ένα ζώο ζει σε συνθήκες ευζωίας εφόσον: α) έχει εξασφαλισμένο άνετο, ασφαλές, υγιεινό και κατάλληλο κατάλυμα, προσαρμοσμένο στον φυσικό τρόπο διαβίωσής του, β) δεν υποφέρει από καταστάσεις όπως πόνος, φόβος και αγωνία και γ) είναι ικανό να εκφράζει συμπεριφορές, οι οποίες είναι σημαντικές για την καλή φυσική και ψυχική του κατάσταση. Ως εκ τούτου γίνεται φανερό ότι εντός του ρυθμιστικού πεδίου του Ν. 4830/2021 έγκειται και το ζήτημα της διατήρησης ζώων σε κατοικίες. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 15 του ως άνω νόμου:
«1. Επιτρέπεται η διατήρηση δεσποζόμενων ζώων συντροφιάς σε κάθε κατοικία, σύμφωνα με όσα ορίζονται στις παρ. 2, 3 και 4.
2. Στις πολυκατοικίες, που αποτελούνται από τουλάχιστον δύο (2) διαμερίσματα, επιτρέπεται η διατήρηση δεσποζόμενων ζώων συντροφιάς εφόσον:
(α) Διαμένουν στο ίδιο διαμέρισμα με τον ιδιοκτήτη ή τον ανάδοχό τους ή διαμένουν, δυνάμει ομόφωνης απόφασης της Γενικής Συνέλευσης των ιδιοκτητών, σε κοινόχρηστους χώρους της πολυκατοικίας, ενδεικτικά στην πυλωτή ή στην ταράτσα, στον ακάλυπτο χώρο και στον κήπο, και εφόσον τηρούνται οι κανόνες ευζωίας, οι υγειονομικές διατάξεις και οι αστυνομικές διατάξεις περί κοινής ησυχίας.
(β) Δεν παραμένουν μόνιμα στις βεράντες ή στους ανοιχτούς χώρους του διαμερίσματος.
(γ) Η παραμονή στα διαμερίσματα πολυκατοικιών τελεί υπό την επιφύλαξη της τήρησης των κανόνων ευζωίας, των υγειονομικών διατάξεων και των αστυνομικών διατάξεων περί κοινής ησυχίας.
δ) Εάν πρόκειται για σκύλους ή γάτες, έχουν σημανθεί, καταγραφεί και διατηρούν επικαιροποιημένα στοιχεία στο ΕΜΖΣ, συμπεριλαμβανομένου του ηλεκτρονικού βιβλιαρίου του ζώου.
3. Δεν δύναται να απαγορευθεί η διατήρηση ζώων συντροφιάς με τον κανονισμό της πολυκατοικίας, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις της παρ. 2. Με τον κανονισμό μπορεί να περιορίζεται ο μέγιστος αριθμός των ζώων που επιτρέπονται, μέχρι τα τρία (3) ζώα ανά διαμέρισμα. Αλλαγές στον κανονισμό της πολυκατοικίας όσον αφορά τον μέγιστο αριθμό επιτρεπόμενων ζώων ανά διαμέρισμα ισχύουν αφού παρέλθουν δώδεκα (12) μήνες από την ψήφισή τους.
4. Στις μονοκατοικίες επιτρέπεται η διατήρηση ζώων συντροφιάς που έχουν σημανθεί και καταχωρηθεί νομίμως και διατηρούν επικαιροποιημένα στοιχεία στο ΕΜΖΣ, με την προϋπόθεση ότι τηρούνται οι κανόνες καλής μεταχείρισης και ευζωίας των ζώων, καθώς και οι ισχύουσες υγειονομικές διατάξεις και οι αστυνομικές διατάξεις περί κοινής ησυχίας.
5. Οι αριθμητικοί περιορισμοί της παρ. 3 ισχύουν μόνο για σκύλους και γάτες. Σε κάθε περίπτωση, και ως προς τα λοιπά ζώα συντροφιάς πρέπει να τηρούνται οι κανόνες ευζωίας, οι ισχύουσες υγειονομικές διατάξεις και οι αστυνομικές διατάξεις περί κοινής ησυχίας».
Γίνεται, λοιπόν, φανερό από το λεκτικό του άρθρου 15 ότι καταρχάς η διατήρηση δεσποζόμενων ζώων συντροφιάς επιτρέπεται σε κάθε κατοικία, εφόσον τα εν λόγω ζώα διαβιούν μαζί με τον ιδιοκτήτη τους και εφόσον πληρούνται μια σειρά από προϋποθέσεις, ήτοι να έχουν σημανθεί, καταγραφεί, να διατηρούν επικαιροποιημένα στοιχεία στο σχετικό Μητρώο, καθώς και να έχουν το ηλεκτρονικό τους βιβλιάριο. Επιπλέον, θα πρέπει να τηρούνται οι κανόνες ευζωίας, οι υγειονομικές διατάξεις και οι αστυνομικές διατάξεις περί κοινής ησυχίας. Περιορισμός στον αριθμό των δεσποζόμενων ζώων συντροφιάς που μπορούν να διαμένουν μαζί με τον ιδιοκτήτη τους δεν μπορεί να υπάρξει, παρά μόνο στην περίπτωση που μιλάμε για πολυκατοικία, εάν ένας τέτοιος περιορισμός ορίζεται στο Καταστατικό της. Ακόμα, δε, και σε αυτό το ενδεχόμενο ο κάθε ιδιοκτήτης/ενοικιαστής διαμερίσματος μπορεί να έχει έως τρία ζώα στην κατοικία του. Αξίζει, ωστόσο, να αναφερθεί ότι σχετικός όρος σε μισθωτήριο συμβόλαιο είναι ισχυρός και δεσμεύει τον μισθωτή. Επίσης, με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης των ιδιοκτητών της πολυκατοικίας μπορεί να αποφασιστεί η διαμονή δεσποζόμενων ζώων συντροφιάς σε κοινόχρηστους χώρους της. Χωρίς την ύπαρξη τέτοιας απόφασης, δε, ο ιδιοκτήτης του υπόκειται σε διοικητικό πρόστιμο! Τέλος, απαγορεύεται ρητά η μόνιμη διαμονή του ζώου σε βεράντες ή ανοιχτούς χώρους του διαμερίσματος. Αρμόδια για την επιβολή των προστίμων είναι η Αστυνομία αυτεπαγγέλτως ή κατόπιν καταγγελίας.
Στη συνέχεια, στο άρθρο 16 του Ν. 4830/2021 ορίζεται ότι:
«Επιτρέπεται η διατήρηση ζώων σε:
(α) ζωολογικούς κήπους και εκθέσεις που λειτουργούν νόμιμα,
(β) ενυδρεία,
(γ) κέντρα περίθαλψης ειδών άγριας πανίδας και νομίμως λειτουργούντες χώρους προσωρινής ή μόνιμης φιλοξενίας ειδών της άγριας πανίδας τα οποία προέρχονται από περίθαλψη και δεν είναι δυνατή η απελευθέρωσή τους στο φυσικό περιβάλλον,
(δ) εκτροφεία θηραμάτων και εκθέσεις ανάπτυξης και προβολής του κτηνοτροφικού, γεωργικού τομέα, που διέπονται από ειδικές διατάξεις,
(ε) εγκαταστάσεις στρατιωτικών και αστυνομικών σκύλων στις μονάδες των Ενόπλων Δυνάμεων και του Λιμενικού Σώματος Ελληνικής Ακτοφυλακής, αντίστοιχα, καθώς και εγκαταστάσεις σκύλων στις υπηρεσίες της Α.Α.Δ.Ε., όπου είναι τοποθετημένοι, και
(στ) κάθε νομίμως λειτουργούσα εγκατάσταση στην οποία επιτρέπεται η διατήρηση ζώων, υπό την προϋπόθεση ότι στους παραπάνω χώρους δεν διεξάγονται παραστάσεις, κάθε είδους, με τη συμμετοχή κάθε είδους ζώου».
Σύμφωνα με το άρθρο 16, λοιπόν, ρυθμίζεται η διατήρηση των ζώων σε ειδικές εγκαταστάσεις, όπως οι ζωολογικοί κήποι και οι εκθέσεις, τα ενυδρεία, τα κέντρα περίθαλψης και φιλοξενίας, τα εκτροφεία και οι εγκαταστάσεις στρατιωτικών και αστυνομικών σκύλων στις μονάδες Ένοπλων Δυνάμεων και του Λιμενικού Σώματος Ελληνικής Ακροφυλακής. Παρά, λοιπόν, την περιοριστικώς αναφερόμενη λίστα των εγκαταστάσεων, στις οποίες επιτρέπεται να διατηρούνται ζώα, πολύ συχνά γινόμαστε μάρτυρες, αυτά να εγκαταλείπονται ή να συλλέγονται σε ιδιόκτητα αγροκτήματα και χωράφια, ακόμα και υπό τη μορφή αγελών. Η περίπτωση αυτή, ωστόσο, δεν ρυθμίζεται από τον Ν. 4830/2021. Ως εκ τούτου, πρόκειται για μία πρακτική που ούτε επιτρέπεται, ούτε απαγορεύεται ρητά.
Το νομοθετικό αυτό κενό, που προκύπτει από την έλλειψη νομοθετικής ρύθμισης παρά την καθημερινή πρακτική, καλύπτει η υπ’ αριθμ. 130/2013 Γνωμοδότηση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους. Σύμφωνα, λοιπόν, με αυτή επιτρέπεται να παραμένουν τα δεσποζόμενα ζώα συντροφιάς (σκύλοι) σε ιδιόκτητα αγροκτήματα, όπου δεν υπάρχει κατοικία καθώς και σε αγροκτήματα που υπάρχουν καλλιέργειες, ως φύλακες των καλλιεργειών, εφόσον ασκείται άμεση επίβλεψη και εποπτεία αυτών είτε από τους ιδιοκτήτες τους είτε από τα πρόσωπα που ορίζονται ως φύλακες των ζώων από τους ιδιοκτήτες και υπό την προϋπόθεση: α) ότι τηρούνται όλες οι υποχρεώσεις που επιβάλλει ο Ν. 4039/2012 στους ιδιοκτήτες δεσποζόμενου ζώου συντροφιάς στο άρθρο 5 και β) ότι τηρούνται οι κανόνες καλής μεταχείρισης και ευζωίας των ζώων, στους οποίους περιλαμβάνονται και η παραμονή των ζώων σε κατάλληλες κατασκευές σε χώρο στεγνό, καθαρό και προστατευόμενο από τις καιρικές συνθήκες, χωρίς να είναι μόνιμα δεμένα, καθώς και οι ισχύουσες υγειονομικές διατάξεις και οι αστυνομικές διατάξεις περί κοινής ησυχίας. Άξιο, δε, αναφοράς είναι ότι για την ως άνω παραμονή δεν απαιτείται, σύμφωνα με τη γνωμοδότηση του ΝΣΚ, η ύπαρξη κτιριακών εγκαταστάσεων όμοιων με αυτές που προβλέπονται για τα καταφύγια αδέσποτων ζώων συντροφιάς.
Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι επιτρέπεται να παραμένουν δεσποζόμενα ζώα συντροφιάς σε ιδιόκτητα αγροκτήματα, όπου δεν υπάρχει κατοικία, εφόσον υπάρχει άμεση επίβλεψη και εποπτεία από τους ιδιοκτήτες τους και υπό την προϋπόθεση ότι τηρούνται όλες οι παραπάνω προϋποθέσεις (τήρηση κανόνων ευζωίας, υγειονομικές διατάξεις, διατάξεις περί κοινής ησυχίας, σήμαναση, καταγραφή και ηλεκτρονικό βιβλιάριο ζώου). Παρόλα αυτά, αξίζει να αναφερθεί ότι η ως άνω Γνωμοδότηση κάνει αναφορά στον παλαιότερο Ν. 4039/2012, τις διατάξεις του οποίου κατήργησε ο εν ισχύ Ν.4830/2021 (αρθρο 47 παρ. 6). Ειδικότερα, κατά το σκεπτικό της Γνωμοδότησής του το ΝΣΚ αναφέρεται το άρθρο 5 του προϊσχύοντος νόμου, όπου και ορίζονταν οι υποχρεώσεις του ιδιοκτήτη ζώου. Αυτές, ωστόσο, πλέον ορίζονται στο άρθρο 9 του Ν. 4830/2021, σύμφωνα με το οποίο:
«1. Ο ιδιοκτήτης ζώου συντροφιάς υποχρεούται:
(α) Να στειρώσει το δεσποζόμενο ζώο συντροφιάς του (…)
(β) Να σημάνει και να καταγράψει το ζώο του στο ΕΜΖΣ, εφόσον αυτό είναι σκύλος ή γάτα, πριν το ζώο εγκαταλείψει τον τόπο γέννησής του και οπωσδήποτε εντός προθεσμίας δύο (2) μηνών από τη γέννηση αυτού και σε κάθε άλλη περίπτωση απόκτησης, εντός της προθεσμίας της παρ. 12 του άρθρου 4.
(γ) Να τηρεί τις προθεσμίες της παρ. 12 του άρθρου 4 για την ενημέρωση του ΕΜΖΣ, σε κάθε περίπτωση που υπάρχει ανάγκη καταχώρισης ή μεταβολής στοιχείων που αφορούν τον ίδιο ή το ζώο συντροφιάς του, εφόσον αυτό είναι σκύλος ή γάτα.
(δ) Να μεριμνά για τον ετήσιο εμβολιασμό του ζώου, εφόσον αυτός προβλέπεται, και την κτηνιατρική εξέτασή του, η οποία αποδεικνύεται από το ηλεκτρονικό βιβλιάριο υγείας ή το διαβατήριο του ζώου, εφόσον διαθέτει.
(ε) Να τηρεί τους κανόνες ευζωίας του ζώου συντροφιάς, να μεριμνά για την αναγκαία κτηνιατρική περίθαλψή του, την εξασφάλιση άνετου, υγιεινού και κατάλληλου καταλύματος, προσαρμοσμένου στον φυσικό τρόπο διαβίωσης του ζώου, το οποίο να του επιτρέπει να βρίσκεται στη φυσική του στάση, χωρίς να εμποδίζονται οι φυσικές του κινήσεις και η δυνατότητα για πραγματοποίηση της απαραίτητης για την υγεία και την ευζωία του άσκησης.
(στ) Να εφοδιάζεται με το διαβατήριο του ζώου του, εάν πρόκειται να ταξιδέψει με αυτό στο εξωτερικό και να μεριμνά για την ενημέρωσή του, σε περίπτωση μεταβολής των στοιχείων του ιδιοκτήτη ή του ζώου.
(ζ) Να μην εγκαταλείπει το ζώο συντροφιάς του. (…)
(η) Να μεριμνά για τον άμεσο καθαρισμό του περιβάλλοντος από τα περιττώματα του ζώου συντροφιάς, εκτός αν πρόκειται για σκύλο βοήθειας, έρευνας και διάσωσης κατά τη διάρκεια άσκησης των καθηκόντων του, σκύλο στη διάρκεια του κυνηγιού ή σκύλο φύλαξης ποιμνίων κατά τη διάρκεια εκτέλεσης των καθηκόντων τους.
(θ) Να μεριμνά, ώστε να καλύπτονται οι ελάχιστες ανάγκες του ζώου και το ζώο να έχει επαρκή επαφή με τον ίδιο ή άλλο άνθρωπο, ώστε να μην ζει σε κατάσταση μοναξιάς και να διατηρείται η ψυχική του υγεία, καθώς και για την εκπαίδευσή του, όταν απαιτείται.
(ι) Να μην κόβει τα αυτιά ή την ουρά του ζώου, εκτός αν συντρέχει ιατρικός λόγος. Επιτρέπεται η πρακτική κοπής μικρού τμήματος του ενός αυτιού γάτας από κτηνίατρο μετά από επέμβαση στείρωσης.
(ια) Σε κάθε περίπτωση, να διασφαλίζει ότι το ζώο συντροφιάς απολαμβάνει τις πέντε ελευθερίες που ορίζονται στην παρ. 2 του άρθρου 2.
2. Ο ιδιοκτήτης ή ο ανάδοχος ζώου συντροφιάς ευθύνεται για οποιαδήποτε βλάβη ή ζημιά προκαλείται από το ζώο, σύμφωνα με το άρθρο 924 του Αστικού Κώδικα (π.δ. 456/1984, Α’ 164). (…)
3. Εκτός από τις υποχρεώσεις των παρ. 1 και 2, ο ιδιοκτήτης σκύλου επιπλέον:
(α) Μεριμνά να γίνεται ο περίπατος του σκύλου πάντα με συνοδό.
(β) Οφείλει να λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα, ώστε να μην εξέρχεται ελεύθερα ο σκύλος του από τον χώρο της ιδιοκτησίας του και εισέρχεται σε χώρους άλλων ιδιοκτησιών ή σε κοινόχρηστους χώρους.
(γ) Για την αποφυγή ατυχημάτων, υποχρεούται κατά τη διάρκεια του περιπάτου να κρατάει τον σκύλο του δεμένο με λουρί και να βρίσκεται σε μικρή απόσταση από αυτόν. Η ίδια υποχρέωση ισχύει και για οποιονδήποτε συνοδό του ζώου. Η υποχρέωση αυτή δεν ισχύει για την κίνηση του σκύλου εντός πάρκων ζώων.
(δ) Οφείλει να φροντίζει να μην μένει μόνιμα δεμένος ο σκύλος του, και πάντως όχι πάνω από δύο (2) ώρες την ημέρα, εντός της ιδιοκτησίας του, ακόμα και αν η αλυσίδα ή το σκοινί είναι μακρύ. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις και εφόσον η ιδιοκτησία δεν έχει περίφραξη, επιτρέπεται η χρήση υπόγειου ηλεκτρονικού φράχτη.
(ε) Εφόσον ο σκύλος διαμένει μόνιμα στην αυλή ή σε άλλο εξωτερικό χώρο, οφείλει να παρέχει κατάλυμα για ανάπαυση, το οποίο να είναι δροσερό και σκιασμένο το καλοκαίρι και επαρκώς προστατευμένο από το κρύο και τον αέρα το χειμώνα. Το κατάλυμα για ανάπαυση πρέπει να προστατεύεται από τη βροχή, το χιόνι και τα λιμνάζοντα ύδατα. Εφόσον ο σκύλος διαμένει σε εξωτερικό χώρο, ο χώρος αυτός πρέπει να καθαρίζεται τακτικά.
(στ) Οφείλει να μεριμνά, ώστε ο σκύλος να έχει ικανή πρόσβαση σε χώρο της αυλής ή σε άλλον εξωτερικό χώρο τέτοιο, ώστε ο σκύλος να έχει τη δυνατότητα κίνησης και άσκησης ανάλογης με τη φυλή και την ηλικία του. (…)
8. Τις υποχρεώσεις του παρόντος άρθρου φέρει και ο ανάδοχος ζώου συντροφιάς. Η αναδοχή λήγει είτε με την υιοθεσία του ζώου είτε με επιστροφή του στον δήμο ή το φιλοζωικό σωματείο ή τη φιλοζωική οργάνωση μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα με τα οποία έχει συμβληθεί κατά περίπτωση ο ανάδοχος».
Εύλογα, λοιπόν, και με ασφάλεια μπορεί να συναχθεί ότι εφόσον πληρούνται οι ως άνω προϋποθέσεις μπορεί να γίνει επιτρεπτή η παραμονή των δεσποζόμενων ζώων συντροφιάς σε ιδιόκτητα αγροκτήματα, χωράφια κλπ. Ο ιδιοκτήτης των ζώων, δε, βαρύνεται με τις ίδιες υποχρεώσεις που θα είχε, εάν το ζώο διέμενε στην οικία του.
