Το τελευταίο διάστημα έντονα συζητιέται περί σαρωτικών αλλαγών στο κληρονομικό δίκαιο της χώρας, με τη σύσταση επιτροπής που θα προτείνει τις αλλαγές στο αρμόδιο Υπουργείο. Είναι αλήθεια ότι οι ισχύουσες διατάξεις του κληρονομικού δικαίου της χώρας μας έχουν τεθεί σε εφαρμογή πριν περίπου 80 χρόνια, και τίθεται εύλογα το ερώτημα αν μπορούν να συμβαδίσουν με τις σύγχρονες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες.
Ας δούμε λοιπόν τί αλλαγές σχεδιάζονται και τί ισχύει σήμερα:
- Υπάρχει πρόθεση να αναγνωριστεί για πρώτη φορά κληρονομικό δικαίωμα σε άτομα που δεν έχουν συζυγική σχέση με τον κληρονομούμενο, αλλά είναι σύντροφοι ζωής, έχουν δηλαδή ζήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα μαζί του. Μέχρι τώρα δικαίωμα να κληρονομεί έχει μόνο ο/η σύζυγος, έστω κι αν η συζυγική σχέση είναι τυπική ή βρίσκονται σε διάσταση, περιπλέκοντας και στερώντας εκείνους που έχουν πραγματικές σχέσεις να έχουν τη δυνατότητα να κληρονομήσουν περιουσιακά στοιχεία. Με την επικείμενη ρύθμιση ο καθένας θα μπορεί να αφήσει την περιουσία του σε κάποιον που έζησε μαζί του για χρόνια ή δεν έχει άμεση συγγενική σχέση, χωρίς βέβαια να εκμηδενίζονται κληρονομικά δικαιώματα παιδιών και συζύγων (νόμιμη μοίρα).
- Υπάρχει η πρόθεση να περιοριστεί το κληρονομικό δικαίωμα των γονέων και μάλιστα να καταργηθεί στις περιπτώσεις που οι γονείς είναι σε μεγάλη ηλικία, δηλαδή 80 και πλέον χρόνων. Μέχρι σήμερα, ως κληρονόμοι εξ αδιαθέτου στην πρώτη τάξη καλούνται οι κατιόντες (δηλαδή τα τέκνα, οι εγγονοί κλπ) του κληρονομουμένου. Ο πλησιέστερος απ’ αυτούς αποκλείει τον απώτερο της ίδιας ρίζας. Στη θέση κατιόντος που δεν ζει κατά την επαγωγή υπεισέρχονται οι κατιόντες που μέσω αυτού συνδέονται με συγγένεια με τον κληρονομούμενο (διαδοχή κατά ρίζες). Τα τέκνα κληρονομούν κατ’ ισομοιρία. Στη δεύτερη τάξη καλούνται μαζί οι γονείς του κληρονομουμένου, οι αδελφοί, καθώς και τέκνα και εγγονοί αδελφών (δηλαδή τα ανίψια) που έχουν πεθάνει πριν απ’ αυτόν. Οι γονείς και οι αδελφοί κληρονομούν κατ’ ισομοιρία και τα τέκνα ή οι εγγονοί αδελφών που έχουν πεθάνει πριν από τον κληρονομούμενο κληρονομούν κατά ρίζες. Τα τέκνα αδελφού του κληρονομουμένου που έχει πεθάνει πριν απ’ αυτόν αποκλείουν τους εγγονούς της ίδιας ρίζας. Στις δύο ως άνω τάξεις καλείται και ο/η σύζυγος που επιζεί. Στο εξής, εξετάζεται οι υπερήλικοι γονείς να μην κληρονομούν καθόλου, όπως δεν θα κληρονομούν σε ποσοστά που ισχύουν σήμερα οι σύζυγοι, που, αν είναι τυπική η συζυγική σχέση, το κληρονομικό τους δικαίωμα θα περιορίζεται δραστικά.
- Υπάρχει η πρόθεση με τις νέες ρυθμίσεις για πρώτη φορά στα ελληνικά δεδομένα να θεσπιστεί ο θεσμός των κληρονομικών συμβάσεων. Στη χώρα μας, η κληρονομική σύμβαση απαγορεύεται ρητά, και ακόμη κι αν συναφθεί, δεν έχει καμιά νομική ισχύ και δεν παράγει έννομα αποτελέσματα. Οι κληρονομικές συμβάσεις, που ισχύουν σε πολλές χώρες του κόσμου (συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Ένωσης), παρέχουν τη δυνατότητα ελεύθερης διάθεσης της περιουσίας, καθώς μπορεί για παράδειγμα ένας γονιός εν ζωή να καλεί τα παιδιά του και να συμφωνεί μαζί τους με κληρονομική σύμβαση τι θα πάρει το καθένα από την περιουσία του και να μη γίνεται η κληρονομική διαδοχή με βάση τα ποσοστά της νόμιμης μοίρας.
- Συζητιέται επίσης ο χρονικός περιορισμός για την αποδοχή της κληρονομιάς. Βέβαια, με τις ισχύουσες διατάξεις, ο κληρονόμος αποκτά αυτοδικαίως την κληρονομιά μόλις γίνει η επαγωγή, και έχει δικαίωμα να την αποποιηθεί μέσα σε προθεσμία τεσσάρων μηνών που αρχίζει από τότε που έμαθε την επαγωγή και το λόγο της.
- Τέλος, φαίνεται ότι υπάρχει η πρόθεση να αλλάξει και το πλαίσιο για τις διαθήκες, προκειμένου να τεθεί τέλος στις ιδιόγραφες, κάτι όμως που θα πρέπει να εξεταστεί υπό την δέουσα σοβαρότητα και να μην οδηγήσει στην πλήρη κατάργηση των ιδιόγραφων διαθηκών, διότι έτσι θα καταστρατηγείται το δικαίωμα του διαθέτη που δεν έχει την οικονομική δυνατότητα ή την ευχέρεια να μεταβεί σε συμβολαιογράφο για την διαθήκη του.
*Επισημαίνεται ότι το ανωτέρω κείμενο έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστά τις εξειδικευμένες νομικές υπηρεσίες. Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά νομική συμβουλή. Μία τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατόν να παρασχεθεί μόνο από αρμόδια/ιο δικηγόρο του συγκεκριμένου τμήματος του γραφείου μας που εξειδικεύεται στον ειδικό τομέα δικαίου, αφού προηγουμένως λάβει υπόψη του/της το σύνολο των δεδομένων που θα εκτεθούν και θα μελετηθούν για την υπόθεσή σας.
