Η έννομη τάξη προβλέπει και ρυθμίζει διάφορες εταιρικές μορφές, με διαφορετική δομή η καθεμία, ώστε οι συναλλασσόμενοι να έχουν την δυνατότητα να επιλέξουν εκείνη που εξυπηρετεί καλύτερα τις ανάγκες και τα συμφέροντά τους. Κατά την διάρκεια όμως της εταιρικής ζωής μπορεί να μεταβληθούν οι συνθήκες που υπήρχαν κατά την ίδρυση της εταιρίας και ως εκ τούτου να είναι σκόπιμη ή και αναγκαία η μεταβολή της εταιρικής μορφής που είχε επιλεγεί αρχικά. Το εγχείρημα αυτό μπορεί να υλοποιηθεί μέσω της διαδικασίας της «μετατροπής», η οποία εντοπίζεται, ειδικά στην περίπτωση των προσωπικών εταιρειών, τόσο σε διατάξεις του Ν. 4072/2012 όσο και σε ειδικότερες διατάξεις του νέου νόμου περί εταιρικών μετασχηματισμών, Ν. 4601/2019. Ειδικά για τις προσωπικές εταιρείες ο νομοθέτης έλαβε μέριμνα, ώστε να προσαρµόζεται η διαδικασία της µετατροπής στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των εν λόγω εταιρειών, προβλέποντας ειδικές διατάξεις, συμπληρωματικές του Ν. 4072/2012, ανεξάρτητα εάν μιλάμε για μετατροπή σε άλλη προσωπική ή κεφαλαιουχική εταιρία ή αστικό συνεταιρισµό. Η ισχύς των ειδικών αυτών διατάξεων (Ν. 4609/2019) είναι αποκλειστική, όµως στο µέτρο που διαπιστώνεται ρυθμιστικό κενό, εφαρμόζονται οι διατάξεις του Νόμου για τις προσωπικές εταιρείες.
Μετατροπή νοείται η μεταβολή της νομικής μορφής της εταιρίας, του νομικού τύπου της, που επέρχεται με τροποποίηση του καταστατικού, χωρίς εκκαθάριση των περιουσιακών στοιχείων της και με διατήρηση της νομικής προσωπικότητάς της (άρθ. 104 ν.4601/19). Αυτό σημαίνει ότι απλώς μεταβάλλεται ο νομικός τύπος της εταιρίας, χωρίς να θίγεται η ουσία της νομικής προσωπικότητας/χωρίς να καταλύεται η ήδη αποκτηθείσα νομική προσωπικότητα (Rechtsformwechselnde Umwandlung/Umwandlung kraft Gesetzes). Ο υπάρχων εταιρικός τύπος μετατρέπεται σε ένα άλλον με παρεμφερή στοιχεία, χωρίς αλλαγή της νομικής ταυτότητας της εταιρίας. Στην περίπτωση της μετατροπής δεν μιλάμε για ίδρυση μίας νέας εταιρίας και δεν υπάρχει ανάγκη μεταβίβασης των περιουσιακών αντικειμένων με ειδική ή καθολική διαδοχή στη νέα εταιρική μορφή (άρθ. 104 σε συνδ. με άρθ. 113 παρ. 3 περ. α΄ ν. 4601/19). Εξαιρετικά, οι μετατροπές που αγνοούνται από την εμπορική νομοθεσία συνιστούν τις καταχρηστικές μετατροπές (λ.χ. μετατροπή ατομικής επιχείρησης σε οποιοδήποτε εταιρικό τύπο -εκτός α.ε., ε.π.ε.). Μόνο σ’ αυτές τις περιπτώσεις διαλύεται το υπάρχον νομικό πρόσωπο και η ιδρύεται νέος τύπος εταιρίας, δεδομένου ότι εδώ δεν προβλέπεται η κλασσική διαδικασία μετατροπής, ενώ η μεταβίβαση των περιουσιακών στοιχείων επέρχεται με ειδική διαδοχή (λύση και εκκαθάριση της εταιρικής περιουσίας).
Μετά το ν. 4601/19 η μετατροπή σε άλλους εταιρικούς τύπους είναι περιοριστική (άρθ. 2 ν. 4601/19: α.ε., ε.π.ε., ι.κ.ε., ο.ε., ε.ε., ε.ε.μ., Κοινοπραξίες του άρθ. 293 ν. 4072/12, Ευρωπαϊκές εταιρίες, Αστικοί συνεταιρισμοί, Ευρωπαϊκές συνεταιριστικές εταιρίες). Κατά τις ισχύουσες διατάξεις, ικανότητα μετατροπής έχουν μόνο νομικά πρόσωπα με εμπορική ιδιότητα. Στο ρυθμιστικό κενό του Ν. 4609/2019, δεν καταλαμβάνονται επιχειρήσεις με φορέα φυσικό πρόσωπο, όπως οι ατομικές επιχειρήσεις (άρθ. 1 § 2 και άρθ. 4 § 2 ν. 4601/19). Οι προσωπικές εταιρίες μπορούν να μετατραπούν σύμφωνα με τις γενικές διατάξεις των άρθ. 104-117 ν. 4601/19 και τις ειδικές διατάξεις των άρθ. 118-127 του ίδιου νόμου. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι ο ν. 4601/19 εφαρμόζεται σε μετατροπές, στις οποίες η απόφαση της συνέλευσης των εταίρων για μετατροπή λαμβάνεται μετά την 15.4.2019 (άρθ. 141 § 1 περ. γ΄ ν. 4601/19).
Όσον αφορά το ύψος του κεφαλαίου της μετατραπείσας προσωπικής εταιρίας θα πρέπει να είναι τουλάχιστον ίσο προς τη θετική καθαρή θέση της μετατρεπόμενης εταιρίας, που αναφέρεται στην έκθεση εκτίμησης των περιουσιακών στοιχείων της. Αυτό σημαίνει ότι το κεφάλαιο της εταιρείας με τη νέα νομική της μορφή, δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερο, χωρίς νέες εισφορές, από το ποσό που προκύπτει, αν από τη συνολική αξία των περιουσιακών στοιχείων της υπό μετατροπή εταιρείας αφαιρεθούν οι υποχρεώσεις της. Εφόσον το κεφάλαιο της εταιρείας με τη νέα νομική της μορφή υπολείπεται από το ελάχιστο όριο που προβλέπεται από το νόμο ή το καταστατικό για την εταιρεία αυτή, η διαφορά καλύπτεται με νέες εισφορές. Σε περίπτωση μετατροπής σε κεφαλαιουχική εταιρεία απαιτείται προηγούμενη εξακρίβωση της αξίας της περιουσίας της υπό μετατροπή εταιρείας. Η έκθεση εξακρίβωσης υποβάλλεται σε δημοσιότητα. Οι εταίροι της μετατρεπόμενης εταιρίας μετέχουν στο νέο κεφάλαιο της μετατραπείσας προσωπικής εταιρίας κατά την ίδια αναλογία. Έγκυρη είναι η συμφωνία μεταξύ των εταίρων της μετατρεπόμενης εταιρίας, όπως ένας ή περισσότεροι απ’ αυτούς καταβάλουν συμπληρωματικές εισφορές (σε χρήμα ή σε είδος ή και σε προσφορά προσωπικής εργασίας), οπότε θα αλλάξει και η αναλογία συμμετοχής τους στη νέα εταιρία. Οι συμπληρωματικές εισφορές σε είδος πρέπει να εκτιμηθούν από την επιτροπή εκτίμησης των περιουσιακών στοιχείων.
Για τη μετατροπή απαιτείται απόφαση της συνέλευσης των εταίρων (Vgl. §§ 193, 194, 217 UmwG). Ειδικά, η απόφαση των εταίρων προσωπικής εταιρίας για τη μετατροπή της λαμβάνεται με ομοφωνία (Vgl. § 217 Abs. 1 Satz 1 UmwG). Εξαιρετικά, η εταιρική σύμβαση μπορεί να προβλέπει τη λήψη της απόφασης με πλειοψηφία τριών τετάρτων (¾) τουλάχιστον του όλου αριθμού των εταίρων (άρθ. 121 § 1 ν. 4601/19, Vgl. § 217 Abs. 1 Satz 2 UmwG). Ο εταίρος, που διαφώνησε με την πλειοψηφική απόφαση για μετατροπή προσωπικής εταιρίας, έχει δικαίωμα εξόδου από την εταιρία. Το δικαίωμα εξόδου, εδώ, δεν μπορεί να περιορισθεί από την εταιρική σύμβαση (άρθ. 121 § 3 ν. 4601/19). Η συγκεκριμένη πρόβλεψη, καλύπτει καταρχήν περιπτώσεις που για έναν ή περισσότερους από τους υφιστάμενους εταίρους η µετατροπή επάγεται τη θεμελίωση παράλληλης (µε την εταιρία υπό τη νέα νομική μορφή της) ευθύνης για τα εταιρικά χρέη (π.χ. µε την ιδιότητα του ομόρρυθμου εταίρου ή του εταίρου ιδιωτικής κεφαλαιουχικής εταιρίας που λαµβάνει µερίδια που αντιστοιχούν σε εγγυητική εισφορά). Οι διαχειριστές της υπό μετατροπή εταιρίας συντάσσουν λεπτομερή έκθεση, που περιέχει σχέδιο της απόφασης της συνέλευσης των εταίρων για τη μετατροπή (Vgl. §§ 192, 215 UmwG). Η έκθεση επεξηγεί και δικαιολογεί από νομική και οικονομική άποψη τη μεταβολή της νομικής μορφής της εταιρίας και ειδικότερα τη θέση των εταίρων στην εταιρία υπό τη νέα νομική μορφή της.
Η απόφαση των εταίρων για τη μετατροπή και η εταιρική σύμβαση της εταιρείας με τη νέα νομική της μορφή πρέπει να περιλαμβάνουν και τους εταίρους που, ως εταίροι της εταιρείας με τη νέα νομική της μορφή ευθύνονται προσωπικά για τα χρέη της, εφόσον συντρέχει περίπτωση τέτοιας ευθύνης. Σε περίπτωση μετατροπής σε ανώνυμη εταιρεία, η απόφαση και το καταστατικό της εταιρείας με τη νέα νομική της μορφή πρέπει να περιλαμβάνουν και τη σύνθεση του πρώτου διοικητικού συμβουλίου της εταιρείας και των ελεγκτών της πρώτης εταιρικής χρήσης. Στην ίδια απόφαση και στο καταστατικό μπορεί επίσης να περιλαμβάνεται και ο διορισμός προέδρου, αντιπροέδρου, διευθύνοντος ή εντεταλμένου συμβούλου ή προσώπων με άλλη ιδιότητα και αρμοδιότητες για το πρώτο διοικητικό συμβούλιο. Επίσης, όσον αφορά τον τύπο της απόφασης, σε περίπτωση μετατροπής σε ανώνυμη εταιρεία ή σε εταιρεία περιορισμένης ευθύνης, καθώς και σε κάθε άλλη περίπτωση που προβλέπεται από τον νόμο, η απόφαση πρέπει να περιβληθεί τον τύπο του συμβολαιογραφικού εγγράφου.
Η μετατροπή υποβάλλεται υποχρεωτικά στις διατυπώσεις δημοσιότητας (Γ.Ε.ΜΗ.). Στη δημοσιότητα υποβάλλεται: α) Η απόφαση της συνέλευσης των εταίρων της υπό μετατροπή εταιρίας· β) το συμβολαιογραφικό/ιδιωτικό έγγραφο, στον τύπο του οποίου έχει υποβληθεί το καταστατικό της εταιρίας υπό τη νέα νομική μορφή της· γ) καθώς και η εγκριτική απόφαση του Περιφερειάρχη στην έδρα του οποίου έχει την έδρα η υπό μετατροπή εταιρία, αν πρόκειται για μετατροπή εταιρίας άλλης μορφής σε α.ε. ή Ευρωπαϊκή εταιρία (άρθ. 112 ν. 4601/19). Η δημοσιότητα προϋποθέτει σε κάθε περίπτωση προηγούμενο (προληπτικό) έλεγχο της νομιμότητας από τις αρμόδιες διοικητικές αρχές όλων των πράξεων και διατυπώσεων στην υπό μετατροπή εταιρία.
Από την ολοκλήρωση των διατυπώσεων δημοσιότητας επέρχονται αυτοδίκαια και έναντι όλων τα ακόλουθα αποτελέσματα:
α) η μετατραπείσα εταιρία διατηρεί τη νομική της προσωπικότητα και συνεχίζεται υπό τη νέα νομική μορφή της, χωρίς να πραγματοποιείται μεταβίβαση της περιουσίας της, με ειδική ή καθολική διαδοχή·
β) οι διοικητικές άδειες που έχουν εκδοθεί υπέρ της μετατραπείσας εταιρίας συνεχίζουν να υφίστανται·
γ) οι εταίροι της μετατραπείσας εταιρίας μετέχουν στην εταιρία υπό τη νέα νομική μορφή της σύμφωνα με τις διατάξεις που διέπουν αυτήν·
δ) δικαιώματα τρίτων στις εταιρικές συμμετοχές της μετατραπείσας εταιρίας διατηρούνται στις εταιρικές συμμετοχές υπό τη νέα νομική μορφή της·
ε) οι εκκρεμείς δίκες συνεχίζονται αυτοδικαίως και χωρίς άλλη διατύπωση στο όνομα της εταιρίας υπό τη νέα νομική μορφή της, χωρίς να επέρχεται λόγω της μετατροπής βίαιη διακοπή τους και χωρίς να απαιτείται δήλωση για την επανάληψή τους (άρθ. 113 §§ 1-4 ν. 4601/19).
Μέσα σε τριάντα (30) ημέρες από την ολοκλήρωση των διατυπώσεων δημοσιότητας στο Γ.Ε.ΜΗ., οι πιστωτές της εταιρίας υπό τη νέα νομική μορφή της, που οι απαιτήσεις τους είχαν γεννηθεί πριν από τον χρόνο αυτόν, χωρίς να έχουν καταστεί ληξιπρόθεσμες, έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν κατάλληλες εγγυήσεις από την εταιρία, εφόσον αποδεικνύουν επαρκώς ότι η οικονομική κατάσταση της εταιρίας εξαιτίας της μετατροπής καθιστά απαραίτητη την παροχή τέτοιων εγγυήσεων και εφόσον δεν έχουν ήδη λάβει τέτοιες εγγυήσεις. Κάθε διαφορά που θα προκύψει, επιλύεται από το μονομελές πρωτοδικείο της έδρας της εταιρίας υπό τη νέα νομική μορφή της, το οποίο στην περίπτωση αυτή δικάζει κατά τη διαδικασία των άρθρων 682 επ. του ΚΠολΔ, ύστερα από αίτηση του ενδιαφερόμενου πιστωτή. Με την απόφασή του το δικαστήριο μπορεί να λάβει τα κατά την κρίση του επαρκή και πρόσφορα μέτρα για την εξασφάλιση της απαίτησης του αιτούντος.
Σημειώνεται ότι στη μετατροπή ο.ε. ή ε.ε. σε α.ε. για τα χρέη της προσωπικής εταιρίας εξακολουθούν να ευθύνονται απεριόριστα και σε ολόκληρο οι ομόρρυθμοι εταίροι παράλληλα με το νομικό πρόσωπο της εταιρίας, που έχει πλέον τη μορφή της α.ε., εκτός αν υπάρχει έγγραφη συγκατάθεση για τη μετατροπή από τους δανειστές της προσωπικής εταιρίας. Σε περίπτωση μετατροπής ομόρρυθμης ή ετερόρρυθμης εταιρίας σε τύπο κεφαλαιουχικό, δηλ. ανώνυμη εταιρία ή εταιρία περιορισμένης ευθύνης, η προσωπική ευθύνη των εταίρων για τα υφιστάμενα χρέη της εταιρίας παραμένει αμετάβλητη (άρθρα 53 παρ. 4 ν. 3190/1955, 67 παρ. 2 τελ. εδάφιο ν. 2190/1920). Οι δανειστές της εταιρίας έχουν από τη μετατροπή της και την πρόσθετη εγγύηση του εταιρικού κεφαλαίου.
Για τη μετατροπή προσωπικών εταιριών, πέραν των προαναφερόμενων διατάξεων για τη γενική διαδικασία μετατροπής επιχείρησης, εφαρμόζονται και οι ειδικές διατάξεις των άρθ. 118-127 ν. 4601/19 (§ 214 UmwG). Οι ειδικές διατάξεις εφαρμόζονται, εφόσον η υπό μετατροπή εταιρία είναι ο.ε., ε.ε. ή Κοινοπραξία. Με την επιφύλαξη ειδικότερης διάταξης του ν. 4601/19, εφαρμόζονται ως προς την υπό μετατροπή προσωπική εταιρία οι διατάξεις των άρθ. 249-294 ν. 4072/12 (άρθ. 118 ν. 4601/19).
Το δίκαιο περί προσωπικών εταιρειών προβλέπει και ορισμένες περιπτώσεις αυτοδίκαιης μετατροπής:
α) Ετερόρρυθμη εταιρεία μετατρέπεται αυτοδικαίως σε ομόρρυθμη εταιρεία σε περίπτωση εξόδου, αποκλεισμού ή θανάτου του μοναδικού ετερόρρυθμου εταίρου. Οι διαχειριστές υποχρεούνται να αναγγείλουν στο Γ.Ε.ΜΗ. τα παραπάνω περιστατικά.
β) Ομόρρυθμη εταιρεία μετατρέπεται αυτοδικαίως σε ετερόρρυθμη εταιρεία, στις περιπτώσεις:
- εισόδου νέου εταίρου με την ιδιότητα του ετερόρρυθμου εταίρου,
- μετατροπής της ιδιότητας ενός έστω ομόρρυθμου εταίρου σε ετερόρρυθμο εταίρο.
Σε περίπτωση μετατροπής Ομόρρυθμης ή Ετερόρρυθμης Εταιρείας οι αξιώσεις κατά των ομόρρυθμων και των ετερόρρυθμων εταίρων, παραγράφονται ύστερα από 5 έτη από τη συντέλεση της μετατροπής, εκτός αν η αξίωση κατά της ομόρρυθμης ή ετερόρρυθμης εταιρείας υπόκειται σε βραχύτερη παραγραφή. Η παραπάνω ευθύνη όμως δεν υφίσταται έναντι δανειστή της μετατραπείσας εταιρείας, εφόσον αυτός συγκατατέθηκε εγγράφως στη μετατροπή.
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επικοινωνήσετε με τους συνεργάτες του γραφείου μας.
