Ήδη από τις 16-02-2024 δημοσιεύθηκε ο ν.5089/2024 του Υπουργού Επικρατείας με τίτλο «Ισότητα στον πολιτικό γάμο, τροποποίηση του Αστικού Κώδικα και άλλες διατάξεις». Με το νομοθέτημα αυτό εισάγεται και στην ελληνική έννομη τάξη η δυνατότητα σύναψης γάμου από άτομα ιδίου φύλου, καθώς επίσης και αυτής της υιοθέτησης τέκνων από αυτά. Ως εκ τούτου και προκειμένου να επθτευχθεί όχι μόνο η πρακτική εφαρμογή του νόμου, αλλά και η επίτευξη της ουσιαστικής ισότητας, είναι γεγονός ότι απαιτείται εκσυγχρονισμός της Διοίκησης. Ειδικότερα, στο Κεφάλαιο ΣΤ’ του εν λόγω νόμου παρέχονται εξουσιοδοτικές διατάξεις που αφορούν σε ληξιαρχικά και δημοτολογικά ζητήματα. Ειδικότερα:
Με το άρθρο 12 του ν. 5089/2024, προβλέπονται εξουσιοδοτικές διατάξεις και συγκεκριμένα:
Με τη διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 12 παρέχεται εξουσιοδότηση στον Υπουργό Εσωτερικών για τη ρύθμιση ζητημάτων που αφορούν στην προσθήκη, αντικατάσταση ή περαιτέρω εξειδίκευση των στοιχείων των περιπτώσεων της παρ. 1 του άρθρου 22, του άρθρου 31 και του άρθρου 31Α του ν. 344/1976 (Α’ 143) που απαιτούνται για τη σύνταξη της ληξιαρχικής πράξης της γέννησης, του γάμου και του συμφώνου συμβίωσης, αντίστοιχα, καθώς και κάθε άλλο αναγκαίο ζήτημα για την εφαρμογή του ν. 344/1976.
Με όμοια απόφαση ρυθμίζονται τα θέματα κτήσης δημοτικότητας στις περιπτώσεις κοινού τέκνου ομόφυλων συζύγων, τέκνου που γεννήθηκε χωρίς γάμο των ομόφυλων γονέων του, παράλειψης δήλωσης σχετικά με τον δήμο, καθώς και κάθε άλλο αναγκαίο ζήτημα για την εφαρμογή του άρθρου 15 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων (ν. 3463/2006, Α’114). Ειδικότερα, σε συνέχεια της ανωτέρω εξουσιοδοτικής διάταξης εκδόθηκαν η υπ’ αριθμ. 15796/20- 02-2024 και η υπ’αριθμ. 15808/20-02-2024 Αποφάσεις της Υπουργού Εσωτερικών οι οποίες δημοσιεύθηκαν την 21η Φεβρουαρίου 2024, στο υπ’ αριθμ. Β’ 1258 Φύλλο Εφημερίδας της Κυβερνήσεως και η υπ’ αριθμ. 15075/22-02-2024 Απόφαση η οποία δημοσιεύθηκε την 1η Μαρτίου 2024 στο υπ’ αριθμ. Β’ 1389 Φύλλο Εφημερίδας της Κυβερνήσεως. Με την υπ’ αριθμ. 15796/20-02-2024 Υπουργική Απόφαση (B’ 1258) η οποία φέρει τίτλο «Τροποποίηση της υπό στοιχεία Φ.131360/12476/ 08-05-2013 απόφασης του Υπουργού Εσωτερικών «Καθορισμός του τύπου και του τρόπου τήρησης των ληξιαρχικών βιβλίων των Ληξιαρχείων» (Β’ 1107), ως προς την αποτύπωση των στοιχείων γονέων και συζύγων επί των ληξιαρχικών πράξεων γέννησης και γάμου - απαιτούμενες προσαρμογές στο Πληροφοριακό Σύστημα «Μητρώο Πολιτών» - προσθήκη νέων προτύπων ληξιαρχικών πράξεων» τροποποιείται η απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών με αριθμ. Φ.131360/12476/08-05-2013 (Β΄ 1107) ως προς το παράρτημα Ι αυτής και ειδικότερα ως προς την αποτύπωση των στοιχείων συζύγων επί της ληξιαρχικής πράξης γάμου και γονέων επί της ληξιαρχικής πράξης γέννησης, στο Πληροφοριακό Σύστημα «Μητρώο Πολιτών».
Με την προαναφερθείσα υπουργική απόφαση ορίζεται ότι τα ονοματεπωνυμικά πεδία ιδιότητας γονέα ήτοι τα πεδία «Όνομα πατρός», «Επώνυμο πατρός», «Όνομα μητρός», «Επώνυμο μητρός» επί των ληξιαρχικών πράξεων γάμου και συμφώνου συμβίωσης και «Πατρώνυμο», «Μητρώνυμο» επί της ληξιαρχικής πράξης θανάτου είναι δυναμικά και προσαρμόζονται αναλόγως ώστε να αποτυπώνεται η αστική κατάσταση του φυσικού προσώπου. Περαιτέρω, απαλείφεται το πεδίο «Επώνυμο πατρός (μόνο μητέρα)» στα στοιχεία της ληξιαρχικής πράξης γέννησης στο Πληροφοριακό Σύστημα «Μητρώο Πολιτών» και δίνεται η δυνατότητα στα στοιχεία της ληξιαρχικής πράξης γέννησης, όπως αυτά παράγονται από το Πληροφοριακό Σύστημα «Μητρώο Πολιτών», να περιλαμβάνονται τα στοιχεία ενός μόνο γονέα ανεξαρτήτως φύλου, εφόσον αυτό προκύπτει από κάποια άλλη αρμόδια αρχή. Τέλος, προστίθενται νέα πρότυπα ληξιαρχικών πράξεων γέννησης και γάμου καθώς και των αποσπασμάτων αυτών τα οποία ήδη έχουν αναρτηθεί στην επίσημη ιστοσελίδα του Υπουργείου Εσωτερικών.
Με την υπ’ αριθμ. 15808/20-02-2024 Υπουργική Απόφαση η οποία φέρει τίτλο «Τροποποίηση περιεχομένου εκδιδόμενων πιστοποιητικών από τα Δημοτολόγια» ορίζεται ότι τα ονοματεπωνυμικά πεδία ιδιότητας γονέα, ήτοι τα πεδία «Όνομα πατέρα», «Επώνυμο πατέρα», «Όνομα μητέρας», «Επώνυμο μητέρας» επί των εκδιδόμενων πιστοποιητικών δημοτολογίου είναι δυναμικά και προσαρμόζονται αναλόγως ώστε να αποτυπώνεται η αστική κατάσταση του προσώπου. Επιπλέον, ειδικά για τα πιστοποιητικά οικογενειακής κατάστασης και εγγυτέρων συγγενών προβλέπεται ότι θα εμφανίζονται οι περιγραφές των στοιχείων τους για το κάθε μέλος χωριστά. Περαιτέρω απαλείφονται τα πεδία «Γένος Μητέρας» και «Γένος Συζύγου» και ορίζεται ότι τα πιστοποιητικά έχουν εξάμηνη διάρκεια ισχύος.
Με την υπ’ αριθμ. 17075/22-02-2024 Υπουργική Απόφαση (Β’ 1389), η οποία φέρει τίτλο «Ρύθμιση θεμάτων κτήσης δημοτικότητας σύμφωνα με τις προβλέψεις του ν. 5089/2024 (Α΄ 27)» ορίζεται ότι: 1. Οι ομόφυλοι σύζυγοι υποχρεούνται, εντός της προθεσμίας προς δήλωση της γέννησης του πρώτου τέκνου τους, να προσδιορίσουν με αμετάκλητη δήλωσή τους ενώπιον του ληξιάρχου του τόπου κατάρτισης της σχετικής ληξιαρχικής πράξης τη δημοτικότητά του. Η δήλωση αυτή προσδιορίζει τη δημοτικότητα και των τέκνων που θα αποκτηθούν μεταγενέστερα. Αν για οποιονδήποτε λόγο δεν γίνει η παραπάνω δήλωση, το τέκνο αποκτά τη δημοτικότητα του γονέα του οποίου το επώνυμο προηγείται αλφαβητικά. 2. Το τέκνο που γεννήθηκε χωρίς γάμο των ομόφυλων γονέων του ακολουθεί τη δημοτικότητα του Έλληνα γονέα που αναγράφεται επί της ληξιαρχικής πράξης γέννησης. Εάν στη ληξιαρχική πράξη γέννησης αποτυπώνεται γονεϊκή σχέση τέκνου με δύο Έλληνες γονείς (διαφορετικού ή ίδιου φύλου), οι γονείς προσδιορίζουν, ενώπιον του Ειδικού Ληξιαρχείου ή του ελληνικού Προξενείου του τόπου κατάρτισης της σχετικής ληξιαρχικής πράξης, τη δημοτικότητα του τέκνου. Εάν για οποιονδήποτε λόγο δεν γίνει η παραπάνω δήλωση, το τέκνο αποκτά τη δημοτικότητα του γονέα του οποίου το επώνυμο προηγείται αλφαβητικά. 3. Εάν στη ληξιαρχική πράξη γέννησης αποτυπώνεται γονεϊκή σχέση που έχει δημιουργηθεί στην αλλοδαπή με έναν μόνο γονέα, το τέκνο ακολουθεί τη δημοτικότητα του γονέα του.
Με το άρθρο 13 του ν. 5089/2024, εισάγεται μεταβατική διάταξη σχετικά με την αναδρομική ισχύ γάμου σε περίπτωση προηγούμενης σύναψης συμφώνου συμβίωσης, ως εξής:
«Πρόσωπα του ίδιου φύλου που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης του ν. 4356/2015 (Α’ 185), το οποίο δεν έχει λυθεί με οποιοδήποτε τρόπο ή ακυρωθεί με αμετάκλητη δικαστική απόφαση, μπορούν, εντός ενός (1) έτους από την έναρξη ισχύος του παρόντος, να τελέσουν γάμο και να προβούν σε δήλωση στο ληξιαρχείο στο οποίο έχει καταχωριστεί το σύμφωνο ότι επιθυμούν να ισχύσει αναδρομικά ο γάμος τους από τον χρόνο τέλεσης του συμφώνου. Οι σχετικές δηλώσεις γίνονται αυτοπροσώπως και χωρίς αίρεση ή προθεσμία. Σε αυτή την περίπτωση το σύμφωνο θεωρείται ότι δεν καταρτίστηκε. Ό,τι καταβλήθηκε σε εκπλήρωση του συμφώνου δεν αναζητείται.».
Με τη μεταβατική διάταξη του άρθρου 13 παρέχεται η δυνατότητα σε πρόσωπα ίδιου φύλου τα οποία έχουν συνάψει μεταξύ τους ελληνικό σύμφωνο συμβίωσης να τελέσουν, εντός έτους από την έναρξη ισχύος του νόμου, γάμο, και να δηλώσουν ότι ο γάμος τους θα ισχύσει αναδρομικά από τον χρόνο σύναψης του συμφώνου. Δηλαδή οι σύζυγοι θα προσκομίζουν στο Ληξιαρχείο καταχώρισης του συμφώνου συμβίωσης αντίγραφο της δήλωσης τέλεσης πολιτικού γάμου και θα δηλώνουν ότι επιθυμούν ο γάμος τους να ισχύσει από την ημερομηνία σύναψης του συμφώνου. Ο/Η Ληξίαρχος θα καταχωρίζει τις σχετικές δηλώσεις επί της ληξιαρχικής πράξης του συμφώνου και θα χορηγεί νέο αντίγραφο στους συζύγους. Στη συνέχεια οι σύζυγοι θα μεταβαίνουν στο κατά τόπον αρμόδιο Ληξιαρχείο δήλωσης του γάμου και προκειμένου να συνταχθεί η ληξιαρχική πράξη γάμου θα προσκομίζουν τη δήλωση τέλεσης του πολιτικού γάμου και νέο αντίγραφο της ληξιαρχικής πράξης συμφώνου συμβίωσης. Ο/Η Ληξίαρχος θα συντάσσει ληξιαρχική πράξη γάμου αναγράφοντας ως ημερομηνία τέλεσης γάμου την ημερομηνία σύναψης του συμφώνου συμβίωσης. Μετά τη σύνταξη της ληξιαρχικής πράξης γάμου, η ληξιαρχική πράξη του συμφώνου συμβίωσης θα διαγράφεται.
Επισημαίνεται ότι η δήλωση της αναδρομικής ισχύος του γάμου γίνεται αυτοπροσώπως από αμφότερους τους συζύγους στο Ληξιαρχείο καταχώρισης του συμφώνου συμβίωσης, συνεπώς δεν δύναται να πραγματοποιηθεί μόνο από έναν/μία εκ των συζύγων ή από τρίτο πρόσωπο ακόμα και εάν αυτό (το τρίτο πρόσωπο) είναι εφοδιασμένο με ειδικό συμβολαιογραφικό πληρεξούσιο. Έχει δε ως αποτέλεσμα το εν λόγω σύμφωνο συμβίωσης να θεωρείται ως μη καταρτισθέν. Η. Με το άρθρο 14 του ν. 5089/2024, καταργείται η αρνητική προϋπόθεση της παραγράφου 3 του άρθρου 3 ν. 4491/2017 (Α’ 152), δηλαδή εκείνη της μη ύπαρξης γάμου από το πρόσωπο που επιθυμεί να διορθωθεί το καταχωρισμένο φύλο του. Διευκρινίζεται, ότι πλην της καταργούμενης παρ. 3 του άρθρου 3 του ν. 4491/2017, οι λοιπές διατάξεις ισχύουν ως έχουν.
Περαιτέρω, επισημαίνεται ότι εάν το πρόσωπο που διόρθωσε το καταχωρισμένο φύλο του έχει παιδιά, είτε γεννημένα σε γάμο, είτε γεννημένα σε σύμφωνο, είτε γεννημένα χωρίς γάμο των γονέων τους, είτε υιοθετημένα, τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις του από τη γονική μέριμνα δεν επηρεάζονται. Στη ληξιαρχική πράξη γέννησης των παιδιών δεν επέρχεται καμία μεταβολή λόγω της διόρθωσης του καταχωρισμένου φύλου του γονέα (αρ. 5 παρ. 2 ν. 4491/2017). Οι παραπάνω θεσμικές αλλαγές έχουν ήδη ενσωματωθεί στη λειτουργία του πληροφοριακού συστήματος «Μητρώο Πολιτών» εντός του οποίου, αποκλειστικά, καταχωρίζονται όλες οι ληξιαρχικές πράξεις (αρ. 115 ν. 4483/2017).
* Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδια/ιο δικηγόρο του συγκεκριμένου τμήματος του γραφείου μας που εξειδικεύεται στον ειδικό τομέα δικαίου, αφού προηγουμένως λάβει υπόψη του/της το σύνολο των δεδομένων που θα εκτεθούν και θα μελετηθούν για την υπόθεσή σας.
