Από το συνδυασμό των άρθρων 785, 798-805 ΑΚ και 478-494 του ΚΠολΔ, σαφώς προκύπτει ότι η δικαστική διανομή, η οποία αποσκοπεί, όπως και η εξώδικη, στην άρση της συνιδιοκτησίας και στην αμοιβαία μεταβίβαση της ιδανικής μερίδας καθενός κοινωνού προς τον άλλον, περιέχει διάθεση του πράγματος και, ειδικότερα, απαλλοτρίωση αυτού έναντι ανταλλάγματος, το οποίο συνίσταται στο μέρος του διανεμητέου πράγματος που του έλαχε ή στο χρηματικό αντιστάθμισμα που ήθελε επιδικασθεί.
Περαιτέρω, κατά το άρθρο 175 εδ. α’ ΑΚ, η διάθεση ενός αντικειμένου είναι άκυρη αν ο νόμος την απαγορεύει. Η απαγόρευση διάθεσης δεν είναι αναγκαίο να διατυπώνεται ρητώς στο νόμο, αλλά αρκεί να συνάγεται οπωσδήποτε αυτό που ήθελε ο νομοθέτης (ΑΠ 1081/2005 ΕλλΔνη 48 σ. 154).
Σύμφωνα με το άρθρο 82 § Ια του ν. 4495/2017 για την αντιμετώπιση της αυθαίρετης δόμησης, «α) Απαγορεύεται και είναι απολύτως άκυρη η μεταβίβαση ή η σύσταση εμπράγματου δικαιώματος σε ακίνητο στο οποίο έχει εκτελεστεί αυθαίρετη κατασκευή κατά την παράγραφο 1α του άρθρου 81, ή έχει εγκατασταθεί αυθαίρετη αλλαγή χρήσης κατά την παράγραφο 1β του άρθρου 81, ή έχει εκτελεστεί πολεοδομική παράβαση των περιπτώσεων β`, γ`, δ` της παραγράφου 3 του άρθρου 81. Στην ανωτέρω απαγόρευση εμπίπτουν και τα ακίνητα τα οποία εισφέρονται σε εταιρεία»
Περαιτέρω, κατά το άρθρο 83 του ν. 4495/2017 « Σε κάθε δικαιοπραξία εν ζωή περιλαμβανομένης και της δωρεάς αιτία θανάτου, που συντάσσεται μετά την έναρξη ισχύος του παρόντος και έχει ως αντικείμενο τη μεταβίβαση ή τη σύσταση εμπράγματου δικαιώματος σε ακίνητο ή και σε ακίνητο χωρίς κτίσμα, επισυνάπτεται υπεύθυνη δήλωση του ιδιοκτήτη και βεβαίωση μηχανικού. Η ως άνω υπεύθυνη δήλωση του ιδιοκτήτη και η βεβαίωση του μηχανικού απαιτείται και για την μεταγραφή τελεσίδικης δικαστικής απόφασης επί αναγνωριστικής αγωγής της κυριότητας του ακινήτου και για τη μεταγραφή των πρακτικών δικαστικού ή εξωδικαστικού συμβιβασμού με τα οποία αναγνωρίζεται η κυριότητα επί του ακινήτου».
Από την παράθεση των ανωτέρω διατάξεων συνάγεται ότι η ακυρότητα της διαθετικής δικαιοπραξίας με αντικείμενο ακίνητο με αυθαίρετες κατασκευές υπό την προρρηθείσα έννοια συνιστά την σπουδαιότερη κύρωση από πλευράς ιδιωτικού δικαίου κατά της αυθαίρετης δόμησης. Η απαγόρευση της διάθεσης έχει ως στόχο αφενός μεν την άσκηση πίεσης στους κυρίους ακινήτων με αυθαίρετα να υπαγάγουν το ακίνητό τους στις ρυθμίσεις του ως άνω νόμου και αφετέρου τον περιορισμό της αυθαίρετης δόμησης. Το άρθρο 82 του ν. 4495/2017 προβλέπει την απόλυτη ακυρότητα της μεταβίβασης και σύστασης περιορισμένου εμπράγματου δικαιώματος σε ακίνητο στο οποίο έχει εκτελεστεί αυθαίρετη κατασκευή και η ως άνω ακυρότητα λαμβάνεται υπ` όψιν αυτεπάγγελτα από το δικαστήριο, διότι έχει ταχθεί για λόγους γενικότερου δημοσίου συμφέροντος, δηλ. την χωροταξική και πολεοδομική ανάπτυξη της χώρας με βάση ορθολογικό σχεδίασμά και όχι για εξυπηρέτηση ιδιωτικών συμφερόντων.
Αναφορικά, συνεπώς, με το ερώτημα εάν η ως άνω απαγόρευση επί ποινή απόλυτης ακυρότητας (περί αυθαιρέτων) αφορά και τη δικαστική διανομή ακινήτου, υπό το πρίσμα του Ν. 4495/2017 η κρατούσα θέση δέχεται ότι είναι ανεπίτρεπτη η διανομή, εξώδικη και δικαστική, αυτούσια ή με πλειστηριασμό, ακινήτου με αυθαίρετα πριν την καθ’ οιονδήποτε τρόπο ίαση της αυθαιρεσίας (κατεδάφιση, εξαίρεση από την κατεδάφιση, τακτοποίηση κ.λπ. ώστε το ακίνητο να εμπίπτει στις εξαιρέσεις του άρθρου 82 του ν. 4495/2017). Η θέση αυτή είναι απόλυτα ορθή, διότι η δικαστική απόφαση περί διανομής δεν παύει να είναι προϊόν της βούλησης των συγκυριών.
Τέλος, υπό το Ν. 4495/201 η ως άνω απαγόρευση δεν περιορίζεται μόνο σε ανεγερθέντα κατά παράβαση των οικείων πολεοδομικών διατάξεων αυτοτελή οικοδομήματα αλλά επεκτείνεται και σε αυτά που ανεγέρθηκαν νόμιμα, πλην όμως προστέθηκαν σε αυτά μεταγενέστερες αυθαίρετες προσθήκες ( ΜονΕφΘες. 1703/2022, ΝΟΜΟΣ).
* Επισημαίνεται ότι το ανωτέρω κείμενο έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστά τις εξειδικευμένες νομικές υπηρεσίες. Η πληροφόρηση που εμπεριέχεται στο παρόν άρθρο δεν συνιστά νομική συμβουλή. Μια τέτοια νομική συμβουλή είναι δυνατό να παρασχεθεί μόνον από αρμόδια/ιο δικηγόρο του συγκεκριμένου τμήματος του γραφείου μας που εξειδικεύεται στον ειδικό τομέα δικαίου, αφού προηγουμένως λάβει υπόψη του/της το σύνολο των δεδομένων που θα εκτεθούν και θα μελετηθούν για την υπόθεσή σας.
