Γράφει η Ασημίνα Καούνη και ο Ελεύθεριος Κιούκης
Μία επικαιροποιημένη κριτική αποτίμηση του νέου σχεδίου νόμου του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων με τον εύηχο «Ρύθμιση θεμάτων της αγοράς εργασίας», το οποίο επιτείνει την απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων, στο πλαίσιο του οικονομικού φιλελευθερισμού.
Εισαγωγικώς, επισημαίνεται η πλέον δυσοίωνη παρατήρηση, ότι δηλαδή το παρόν νομοσχέδιο αποτελεί πιστή επανάληψη των νεοφιλελεύθερων θέσεων της Έκθεσης Πισαρίδη, ενώ η παρούσα δέσμη των προτεινόμενων εργασιακών μέτρων αποτελεί προαπαιτούμενο της Ελληνικής Πρότασης για το Ταμείο Ανάκαμψης. Σχετικώς, οι περισσότερες από τις προτεινόμενες ανατροπές που οδηγούν σε πλήρη απορρύθμιση του εργατικού δικαίου, παρά τις περί του αντιθέτου διαβεβαιώσεις εκ μέρους κυβερνητικών στελεχών, αποτελούν παλαιές προτάσεις του ΔΝΤ, οι οποίες επαναφέρονται προς ψήφιση εν μέσω της ιδιαιτέρως βολικής περίστασης της « πανδημίας», η οποία αποτέλεσε ευκαιρία για την ψήφιση πλήθος νόμων που υπονομεύουν την ίδια την κοινωνική συνοχή.
Ι. Με το "ΜΕΡΟΣ Ι" καταργείται πλήθος εγγράφων που υποβάλλονται στο σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ», ενώ ταυτόχρονα θεσπίζεται η (πολλάκις εξαγγελθείσα κατά το παρελθόν) ψηφιακή κάρτα εργασίας για την on-line παρακολούθηση του πραγματικού ωραρίου των εργαζομένων, την καταπολέμηση της "μαύρης εργασίας" και των απλήρωτων υπερωριών και τη διευκόλυνση της διευθέτησης του ωραρίου. Πράγματι, πρόκειται για θετικό μέτρο, εφόσον και όταν εφαρμοσθεί.
ΙΙ. Το "ΜΕΡΟΣ ΙΙ" ενσωματώνει την Οδηγία ΕΕ 2019/1158 περί ισορροπίας προσωπικής-επαγγελματικής ζωής, ειδικότερα προβλέπονται: Άδεια τοκετού στον πατέρα 14 εργάσιμες, Πρόσθετη 6μηνη γονική άδεια έως ότου το παιδί γίνει 8 ετών για όλους τους πατέρες και όσες μητέρες δεν λαμβάνουν ήδη την 6μηνη παροχή προστασίας μητρότητας. Από τους 6 μήνες, οι 2 πρώτοι πληρώνονται από τον ΟΑΕΔ με τον κατώτατο νομοθετημένο μισθό, Άδεια φροντίδας ανήμπορου γονέα, παιδιού, αδελφού, συζύγου ή συντρόφου: 5 εργάσιμες ετησίως, Άδεια ανώτερης βίας (για παρόμοιο λόγο): 2 εργάσιμες ετησίως, Διευκολύνσεις στους γονείς και φροντιστές με ανάγκη που τις ζητούν (τηλεργασία, ευέλικτο ωράριο κλπ), Ειδικές ρυθμίσεις για γονείς διδύμων, τριδύμων κλπ και για μονογονεϊκές οικογένειες, Προστασία των νέων πατέρων κατά της απόλυσης, επί 2 μήνες από τον τοκετό για το 1ο παιδί, 4 για το 2ο και 6 για κάθε επόμενο.
Εν προκειμένω, πέραν των θεσπιζόμενων ημερών αδείας, συνεπεία της απουσίας διαπραγματευτικής ισορροπίας στη σχέση εργοδότη- εργαζόμενου, παρέχεται η ευχέρεια στον εργοδότη, από θέση ισχύος, ασκώντας τη συνήθη πίεση στον εργαζόμενο, να του επιβάλει « δια της τυπικής αίτησης του εργαζόμενου» τηλεεργασία ή ευέλικτο ωράριο εργασίας ( υπάρχει ήδη η προηγούμενη εμπειρία, ειδικά εντός του 2020, όπου πλήθος εργαζομένων υποχρεώθηκε να « αιτηθεί» τη λήψη άδειας άνευ αποδοχών….).
ΙΙΙ. Το "ΜΕΡΟΣ ΙΙΙ" παρεμβαίνει καίρια στον συνδικαλιστικό νόμο, τον οποίο χαρακτηρίζει αναχρονιστικό, και ποινικοποιεί τη συνδικαλιστική δράση, προβλέποντας ότι:
α) καθίσταται προϋπόθεση για την άσκηση συνδικαλιστικού δικαιώματος, η απογραφή στο ήδη νομοθετημένο Γενικό Μητρώο,
β) η Γ.Σ. των συνδικαλιστικών οργανώσεων πρέπει να παρέχει πραγματική πρακτική δυνατότητα συμμετοχής και ψήφου εξ αποστάσεως, ηλεκτρονικώς, ιδίως για τη λήψη απόφασης απεργίας, στην προειδοποίηση για απεργία θα πρέπει να αναφέρονται και τα αιτήματα και οι λόγοι που τα θεμελιώνουν, Η νέα διάταξη για ηλεκτρονική ψηφοφορία για την πραγματοποίηση απεργίας θα εφαρμοστεί σε συνδυασμό με την ισχύουσα διάταξη που προβλέπει την παρουσία του 50% των οικονομικά ενεργών μελών της πρωτοβάθμιας συνδικαλιστικής οργάνωσης στη γενική συνέλευση, ώστε να τεκμαίρεται απαρτία και να λαμβάνεται έγκυρη απόφαση για απεργία. Ο εργοδότης θα είναι υποχρεωμένος να παρέχει στο σωματείο, συνδικαλιστική οργάνωση, διαδικτυακό τόπο στον οποίο θα έχουν πρόσβαση οι εργαζόμενοι της επιχείρησης προκειμένου να ενημερώνονται για τις αποφάσεις και τις ανακοινώσεις. Με αυτό τον τρόπο δεν θα είναι απαραίτητο να υπάρχει πίνακας ανακοινώσεων. Αλλάζουν τα όρια προστασίας των συνδικαλιστών για την απόλυση τους μετά την λήξη της θητείας, ενώ μειώνεται ο αριθμός των μελών της διοίκησης που προστατεύονται με βάση τον αριθμό των μελών της οργάνωσης, γεγονός που επιφέρει πρόσθετη πίεση ως προς την ένταση της πίεσης των συνδικαλιστικών διεκδικήσεων, προς όφελος του εργοδότη
γ) το προσωπικό στοιχειώδους λειτουργίας, που πρέπει να εξακολουθεί να εργάζεται σε περίπτωση απεργίας στις επιχειρήσεις που η λειτουργία τους είναι κρίσιμη για το κοινωνικό σύνολο, στο δημόσιο, τους ΟΤΑ και τα ΝΠΔΔ, ορίζεται σε τουλάχιστον 40%, συνεπώς πλέον δεν γίνεται λόγος για « προσωπικό ασφάλειας» αλλά για απαγόρευση της συμμετοχής στην απεργία περίπου του ημίσεως του προσωπικού των επιχειρήσεων αυτών.
δ) αν εκπρόσωπος εργοδότη παραλείψει να κάνει όλα όσα πρέπει για να καθοριστεί το προσωπικό στοιχειώδους λειτουργίας, τελεί ποινικώς κολάσιμη πράξη,
ε) απαγορεύονται οι καταλήψεις χώρων και εισόδων και η άσκηση ψυχολογικής ή σωματικής βίας.
Αν λάβουν χώρα, η απεργία καθίσταται παράνομη. Όσοι μετέχουν σε κατάληψη ή βιαιοπραγούν, τελούν ποινικώς κολάσιμη πράξη. Σε περίπτωση που δεν τηρούνται οι όροι και οι προϋποθέσεις λειτουργίας των συνδικάτων θα υπάρχουν ποινές, ενώ για παράνομες και καταχρηστικές απεργίες εξετάζεται το ενδεχόμενο διεκδίκησης από τον εργοδότη αποζημίωσης. Πρόκειται για προβλέψεις που αποθαρρύνουν την κήρυξη απεργιακών κινητοποιήσεων και βάλλουν κατά του πυρήνα του δικαιώματος της απεργίας, υπό το φόβο της δικαστικής ακύρωσής τους.
Μειώνονται οι μέρες αδικαιολόγητης απουσίας συνδικαλιστών από την εργασία τους, από 7 ημέρες που είναι σήμερα. Στους όρους της απόλυσης θα συμπεριληφθεί η περίπτωση να υπάρχει ποινικό αδίκημα ή η υποβολή μήνυσης. Ακόμη εξετάζεται στους λόγους απόλυσης των συνδικαλιστών να συμπεριληφθεί το ενδεχόμενο να εμποδίζουν την απασχόληση εργαζόμενων που δεν επιθυμούν να συμμετάσχουν στην απεργιακή κινητοποίηση, με σκοπό να αποδυναμωθούν οι απεργιακές κινητοποιήσεις και διεκδικήσεις και η έντασή τους.
IV. Το "ΜΕΡΟΣ ΙV" προβλέπει ότι:
α) οι Μεσολαβητές –Διαιτητές του ΟΜΕΔ γίνονται αποκλειστικής απασχόλησης και πιστοποιούνται,
β) η συμφιλίωση συλλογικών διαφορών αφαιρείται από τις Επιθεωρήσεις Εργασίας και ανατίθεται στον ΟΜΕΔ, μετατρεπόμενη έτσι, άνευ αιτίας, σε μία ιδιαίτερα χρονοβόρα διαδικασία
γ) δικαίωμα συλλογικής διαπραγμάτευσης αναγνωρίζεται μόνο στις οργανώσεις που έχουν εγγραφεί στα νομοθετημένα ψηφιακά Μητρώα,
δ) η αμφισβήτηση της συλλογικής αντιπροσωπευτικής ικανότητας κλπ των οργανώσεων επιλύεται πριν από την προσφυγή στον ΟΜΕΔ,
ε) θεσμοθετείται ειδική επιτροπή εκ των προτέρων ελέγχου της πληρότητας των αιτήσεων μεσολάβησης και διαιτησίας, τίθεται συνεπώς ένα στάδιο προληπτικού ελέγχου,
στ) ορίζεται αναγκαίο περιεχόμενο όλων των αιτήσεων προς τον ΟΜΕΔ, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η στοιχειοθέτηση και η τεκμηρίωσή τους,
ζ) καταργείται ο β ́ βαθμός διαιτησίας,
η) αναγνωρίζονται οι ΣΣΕ υποκλάδου, για μεγαλύτερη οικονομική ευελιξία των επιχειρήσεων προκειμένου για τη μείωση του εργατικού κόστους, ανά περίπτωση
θ) προβλέπεται ταχεία διαδικασία δικαστικού ελέγχου των προσβαλλόμενων διαιτητικών αποφάσεων.
V. Το "ΜΕΡΟΣ V", επιχειρεί την πλήρη ελαστικοποίηση, αν όχι την πλήρη απορρύθμιση του ωραρίου εργασίας των εργαζομένων και καθιστά φθηνότερο για τον εργοδότη το κόστος της μισθοδοσίας, καθώς καταργεί επί της ουσίας τόσο την υπερεργασιακή απασχόληση και μάλιστα πλήρως όσο την προσαύξηση μέρους της (νόμιμης) υπερωριακής απασχόληση, προβλέποντας ανάμεσα στα άλλα :
i) ότι κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις, επιχειρήσεις θα μπορούν να απασχολούν εργαζομένους ως 10 ώρες ημερησίως κατά μέγιστο, χωρίς πρόσθετη αμοιβή, εφόσον εντός του ίδιου 6μήνου εξοφλούν τις ώρες με αντίστοιχη μείωση ωρών ή ρεπό ή ημέρες άδειας. Εν προκειμένω πρόκειται για πλήρη απορρύθμιση της αγοράς εργασίας, καθότι ναι μεν δήθεν η επιλογή αυτή θα αποτελεί «προϊόν της συμφωνίας εργοδότη και εργαζόμενου» χωρίς την παρέμβαση των εργατικών σωματείων και οργανώσεων που διαθέτουν μία ορισμένη διαπραγματευτική ισχύ και όχι προϊόν μονομερούς επιβολής κατ’ απόλυτη άσκηση του διευθυντικού δικαιώματος του εργοδότη, πλην, όμως είναι κοινός τόπος ότι υπάρχει απόλυτη ανισορροπία στη διαπραγματευτική ισχύ των δύο αυτόν μερών, με αποτέλεσμα να προκρίνεται πάντοτε η επιθυμητή και κατ’ απόλυτη κρίση του εργοδότη επιλογή.
Συνεπώς, ο εργοδότης θα μπορεί να απασχολεί τον εργαζόμενο έως και 10 ώρες την ημέρα κατά μέγιστο χωρίς πρόσθετη αμοιβή ανάλογα με τις ανάγκες του. Οι επιπλέον ώρες θα αποθηκεύονται και θα χορηγούνται στον εργαζόμενο εντός έξι μηνών με τη μορφή μειωμένου ωραρίου ή ρεπό ή ημερών άδειας. Δηλαδή αν ένας εργαζόμενος δουλέψει επί 10 ώρες ημερησίως για 4 μέρες μια εβδομάδα και συνολικώς για 48 ώρες (εκ των οποίων με τα μέχρι τώρα ισχύοντα θα οφειλόταν συμπληρωματική αμοιβή για την 41η ως 45η ώρα ως υπερεργασιακή απασχόληση και από την 46η ως την 48η ώρα ως υπερωριακή απασχόληση), κάποια άλλη εβδομάδα θα εργαστεί 32 ώρες ώστε να διατηρηθεί ο μέσος όρος των 40 ωρών εβδομαδιαίως για 5ήμερη απασχόληση, δίχως πρόσθετη αμοιβή.
Σημειωτέον ότι η ως άνω ελαστικοποίηση του ωραρίου εργασίας είχε ήδη προβλεφθεί με το άρθρο 7 του μνημονιακού νόμου 3846/2010, η οποία όμως είχε προβλεφθεί να λάβει χώρα με επιχειρησιακές συλλογικές συμβάσεις εργασίας ή με συμφωνίες του εργοδότη και του επιχειρησιακού σωματείου ή του εργοδότη και του συμβουλίου των εργαζομένων ή του εργοδότη και των ενώσεων προσώπων που προέβλεψε το άρθρο αυτό, πλην, όμως, επί της ουσίας ουδέποτε εφαρμόστηκε στην πράξη, συναντώντας την σθεναρή αντίσταση των ενώσεων των εργαζομένων.
ii) αύξηση των ωρών των νόμιμων υπερωριών σε 150 ώρες ετησίως, αντί για 96 ώρες ετησίως που ίσχυαν για τον κλάδο της βιομηχανίας και 120 ώρες για τους λοιπούς κλάδους δραστηριότητας
iii) προσθήκη επιχειρήσεων και εργασιών στη λίστα που ήδη επιτρέπει την εργασία την Κυριακή:
1. Παραγωγής, αποθήκευσης, μεταφοράς και διανομής φαρμάκων και παραϊατρικού
υλικού. Για την εκτέλεση παράδοσης αγαθών στους καταναλωτές που έχουν παραγγελθεί εξ αποστάσεως, τηλεφωνικά ή από ηλεκτρονικό κατάστημα υπεραγορών (super market) και κάθε άλλου εμπορικού καταστήματος, ως κέντρο διανομής και παράδοσης θεωρούνται και το φυσικό κατάστημα λιανικής πώλησης και οι αποθήκες του.
2. εφοδιαστικής αλυσίδας (“logistics”), ιδίως παραλαβής, αποθήκευσης, συλλογής και διανομής εμπορευμάτων .
3. κέντρων κοινών υπηρεσιών (“shared services centers”) ομίλων επιχειρήσεων, ιδίως στους τομείς της λογιστικής, του ανθρώπινου δυναμικού, της μισθοδοσίας, των Η/Υ (ΙΤ), της κανονιστικής συμμόρφωσης, των προμηθειών και άλλων.
4. κέντρων δεδομένων (“data centers”) και εν γένει μηχανογραφικών κέντρων ομίλων επιχειρήσεων,
5. ψηφιοποίησης έγχαρτου αρχείου.
6. παροχής υπηρεσιών τηλεφωνικού κέντρου εξυπηρέτησης και τεχνικής υποστήριξης πελατών.
7. παραγωγής έτοιμου σκυροδέματος.
iv) προσθήκη της 1ης Ιανουαρίου και της 28ης Οκτωβρίου στις υποχρεωτικές αργίες,
v) κατάργηση της διάκρισης αποζημιώσεων απόλυσης μεταξύ υπαλλήλων και εργατοτεχνιτών,
vi) θεσμοθέτηση του εργοδοτικού δικαιώματος, μετά την προειδοποίηση για απόλυση και μέχρι αυτήν, ο εργοδότης να δικαιούται να αξιώσει να μην προσέρχεται ο εργαζόμενος στην εργασία, αλλά βεβαίως να μισθοδοτείται, παραγκωνίζεται συνεπώς με αυτόν τον τρόπο η δικαστικώς μέχρι σήμερα αναγνωρισθείσα αξίωση του μισθωτού για πραγματική απασχόληση, ως έκφανση της προστασίας της προσωπικότητάς του.
vii) μία νέα πρόβλεψη του νομοσχεδίου που προσφάτως προστέθηκε είναι το δικαίωμα ηλεκτρονικής αποσύνδεσης του απασχολούμενου με καθεστώς τηλεεργασίας. Παρέχεται, έτσι, το δικαίωμα κάθε εργαζόμενου να απέχει πλήρως από την παροχή εργασίας του και την διεκπεραίωση εργασιών με τηλεφωνικό, ηλεκτρονικό ή ψηφιακό τρόπο, εκτός ωραρίου εργασίας και κατά τη διάρκεια των νόμιμων αδειών του. Επιπλέον το ωράριο εργασίας αναμένεται να συμφωνείται μεταξύ εργαζόμενου και εργοδότη, χωρίς περιορισμούς για την κατανομή του 8ώρου μέσα στην ημέρα (μπορεί να είναι συνεχόμενο ή σπαστό). Η τήρηση του ωραρίου αναμένεται να ελέγχεται online με ψηφιακή κάρτα εργασίας. Τέλος, θα προβλέπεται ότι ο εργοδότης, πέρα της προστασίας των προσωπικών δεδομένων του εργαζόμενου, θα υποχρεούται να καλύπτει το κόστος του εξοπλισμού και τη συντήρησή του αλλά και πως η τηλεργασία θα δύναται να παρέχεται με μορφή πλήρους, μερικής, εκ περιτροπής ή άλλης μορφής απασχόλησης.
Συγκεφαλαιώνοντας, από όλα τα ανωτέρω που έχουν γίνει γνωστά μέχρι σήμερα, και έχουν ήδη συναντήσει την αντίδραση τόσο των εργατικών οργανώσεων, όσο και της αντιπολίτευσης, συνάγεται ευθέως το συμπέρασμα ότι το ήδη εν πολλοίς απορρυθμισθέν εργατικό δίκαιο, οδηγείται σε πλήρη απελευθέρωση, εργασιακά κεκτημένα και δικαιώματα καταργούνται «εν μία νυκτί», στο βωμό της «ανάπτυξης» και της «βιωσιμότητας και ευελιξίας» των επιχειρήσεων. Στο ανωτέρω σχέδιο νόμου, προβλέπονται και κάποιες ψευδό-εκσυγχρονιστικές διατάξεις, με σκοπό την κατάργηση της γραφειοκρατίας, όμως το τελικό πρόσημο είναι όχι μόνο αρνητικό, αλλά εφιαλτικό, σκοπεύοντας στον έλεγχο και κηδεμονία του συνδικαλιστικού κινήματος και στην πλήρη χειραγώγηση της εργασίας κατά το δοκούν από τον εργοδότη.
Είναι σαφές ότι, σε πλήρη αρμονία με τον νέο πτωχευτικό κώδικα, γίνεται μια επαίσχυντη προσπάθεια, εν μέσω πανδημίας, να ποδοπατηθούν κεκτημένα εργατικά δικαιώματα χρόνων, που αποκτήθηκαν με αίμα και αγώνες. Και είναι τόσο επαίσχυντη αυτή η προσπάθεια όσο και ο χρόνος που επελέγη, που η αγορά εργασίας είναι αποδιαρθρωμένη και, λόγω πανδημίας, οι συνθήκες είναι αποτρεπτικές για κοινωνικές αντιδράσεις.
Επίσης, πρέπει να γίνει σαφές ότι οι περισσότερες από τις τρομακτικές ανατροπές του εργασιακού αυτού εφιάλτη αποτελούν προτάσεις του ΔΝΤ.
