Γράφει η Λένα Παπαθανασίου
Ο νέος ΠΚ, όπως τροποποιήθηκε με το Ν. 4619/2019, αντικατέστησε τον όρο «ασελγής πράξη» με τον όρο «γενετήσια πράξη» και προχώρησε μάλιστα στον ορισμό της τελευταίας, υιοθετώντας μια πρόταση της θεωρίας, που είχε διατυπωθεί εδώ και πολλά χρόνια. Ο νομοθέτης επέλεξε τον όρο «γενετήσια» αντί του όρου «σεξουαλική» πράξη, διότι πρόκειται για έννοια, η οποία ορίζει τόσο την αναπαραγωγική διαδικασία (γένεση) όσο και τις σχετικές ή παράλληλες με αυτήν πράξεις, διαθέσεις και ορμές των ανθρώπων, ήτοι την ερωτική τους ζωή.
Σύμφωνα με το άρθρο 336 παρ. 2 του ΠΚ «Γενετήσια πράξη είναι η συνουσία και οι ίσης βαρύτητας με αυτήν πράξεις». Όπως προαναφέρθηκε το βασικό προστατευόμενο έννομο αγαθό είναι αυτό της γενετήσιας ελευθερίας και ο Ποινικός Κώδικας αντιλαµβάνεται ως έγκληµα κατά της γενετήσιας ελευθερίας κάθε κάµψη της βούλησης του προσώπου στο πεδίο της γενετήσιας αυτοδιάθεσης, προκειμένου αυτό να ενεργήσει ή να ανεχθεί γενετήσια πράξη. Η ελευθερία αυτή καλύπτει την επιλογή συντρόφου, την επιλογή της στιγμής, του τόπου και του τρόπου των ερωτικών πράξεων.
Σύμφωνα με το άρθρο 337 του ΠΚ «Όποιος με χειρονομίες γενετήσιου χαρακτήρα, με προτάσεις που αφορούν γενετήσιες πράξεις, που τελούνται ενώπιον άλλου ή με επίδειξη των γεννητικών του οργάνων, προσβάλλει βάναυσα την τιμή του άλλου, τιμωρείται με φυλάκιση έως ένα έτος ή χρηματική ποινή. Για την ποινική δίωξη απαιτείται έγκληση. Με φυλάκιση έως δύο έτη ή χρηματική ποινή τιμωρείται η πράξη της προηγούμενης παραγράφου, αν ο παθών είναι νεότερος των δώδεκα ετών. Όποιος προβαίνει σε χειρονομίες γενετήσιου χαρακτήρα ή διατυπώνει προτάσεις για τέλεση γενετήσιων πράξεων σε πρόσωπο που εξαρτάται εργασιακά από αυτόν ή εκμεταλλευόμενος την ανάγκη ενός προσώπου να εργαστεί , τιμωρείται με φυλάκιση έως τρία έτη ή χρηματική ποινή. Για την ποινική δίωξη απαιτείται έγκληση.»
Ιδιαιτέρως στο χώρο εργασίας γίνεται δεκτό, τόσο στη θεωρία όσο και στη νομολογία του εργατικού δικαίου, ότι ο εργοδότης και οι εκπρόσωποί του οφείλουν να παραλείπουν ενέργειες ή συμπεριφορές που συνιστούν παρενόχληση και ιδίως σεξουαλική παρενόχληση του εργαζομένου που έχουν ως σκοπό ή αποτέλεσμα την προσβολή της αξιοπρέπειάς του, υποχρέωση απορρέουσα καταρχήν και από την υποχρέωση πρόνοιας του εργοδότη έναντι του εργαζομένου.
Στοιχειοθετεί έτσι αξιόποινη συμπεριφορά κάθε μορφή ανεπιθύμητης λεκτικής, μη λεκτικής ή σωματικής συμπεριφοράς σεξουαλικού χαρακτήρα, με σκοπό ή αποτέλεσμα την προσβολή της αξιοπρέπειας ενός ατόμου, ιδίως με τη δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού ή επιθετικού περιβάλλοντος. Οι μορφές της σεξουαλικής παρενόχλησης μπορούν να κυμαίνονται από ήπιες συμπεριφορές μέχρι και σοβαρά ποινικά αδικήματα, ως τέτοιες δε, μεταξύ άλλων, θεωρούνται τα περιττά αγγίγματα στο σώμα του εργαζομένου, ανεπιθύμητες ερωτικές και ανήθικες προτάσεις, πίεση για σεξουαλικές πράξεις, καθώς και πράξεις προσβολής της γενετήσιας αξιοπρέπειας, και μάλιστα με εκμετάλλευση της εργασιακής θέσης του παθόντος.
Τέτοιες συμπεριφορές συνιστούν ταυτοχρόνως και προσβολή της προσωπικότητας του εργαζομένου και γεννούν υπέρ του παρενοχλούμενου αξιώσεις για πλήρη αποζημίωση, θετική και αποθετική, και χρηματική ικανοποίηση για ηθική βλάβη.
Όταν ο εργαζόμενος επικαλείται με την αγωγή του γεγονότα ή στοιχεία από τα οποία πιθανολογείται ότι εκδηλώθηκε σεξουαλική ή άλλη παρενόχληση, ο εναγόμενος εργοδότης φέρει το βάρος να αποδείξει ότι πράγματι δεν υπήρξε παρενόχληση.
Η γενετήσια πράξη έχει καθαρά αντικειμενικό χαρακτήρα, καθώς κρίνεται αποκλειστικά με βάση τα εξωτερικά της χαρακτηριστικά ως πράξη με εξωτερικά φανερό και έντονο γενετήσιο χαρακτήρα που παρουσιάζει τέτοια βαρύτητα και σοβαρότητα, ώστε να πλήττει κατά τρόπο βάναυσο το έννομο αγαθό της γενετήσιας ελευθερίας. Αρκεί, λοιπόν, η συμπεριφορά του δράστη να προσβάλλει αντικειμενικά το έννομο αγαθό της γενετήσιας ελευθερίας. Επομένως, για τη στοιχειοθέτηση της αντικειμενικής υπόστασης των άρθρων 336, 338, 339, 342 παρ. 1 ΠΚ, όπως και κάθε άλλου άρθρου του 19ου κεφαλαίου του νέου ΠΚ που απαιτεί «γενετήσια πράξη» δεν ενδιαφέρει η διακρίβωση της συνδρομής του ηδονιστικού σκοπού στο πρόσωπο του δράστη. Εφόσον η πράξη είναι (αντικειμενικά) σεξουαλική, είναι αδιάφορη η στόχευση, το κίνητρο και ο απώτερος σκοπός του δράστη να αποκτήσει σεξουαλική απόλαυση. Αρκεί να του είναι γνωστή η σεξουαλική υφή της πράξης, αναφερόμενη στη σεξουαλικότητα, δηλαδή στο σύνολο των φαινομένων περί το σεξουαλικό ένστικτο και την ικανοποίησή του και να την αποδέχεται.
Οι «ασελγείς χειρονομίες» είναι ελαφρότερες ερωτικές πράξεις, που δεν φθάνουν στο σημείο της ασελγούς πράξεως, αλλά πάντως τελούνται σε σωματική επαφή, όπως ψαύσεις ή θωπείες του παθόντος. Οι «προτάσεις» μπορούν να γίνουν ρητά ή με χειρονομίες, που πρέπει να αφορούν στην τέλεση ασελγών πράξεων και δεν προϋποθέτουν σωματική επαφή, ενώ για τη στοιχειοθέτηση της υποκειμενικής υποστάσεως του άνω εγκλήματος απαιτείται δόλος, συνιστάμενος στη γνώση και τη θέληση πραγματώσεως των στοιχείων της πράξεως.
Το έννομο αγαθό που προστατεύεται είναι η προσωπική ελευθερία στο πεδίο της γενετήσιας ζωής. Ειδικότερα ως έκφανση της προσωπικότητας, το άρθρο 5 παρ 1&2 του Συντάγματος αναφέρει: «Καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελευθέρα την προσωπικότητα του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας εφόσον δεν προσβάλλει τα Δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη. Όλοι όσοι βρίσκονται στην Ελληνική Επικράτεια απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας τους χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών πεποιθήσεων.»
Οποιαδήποτε προσβολή της γενετήσιας ελευθερίας συνιστά συνεπώς παραβίαση ενός συνταγματικά κατοχυρωμένου δικαιώματος.
Τι συμβαίνει όμως όταν ο άμεσα παθών δεν καταγγείλει εμπρόθεσμα την αξιόποινη πράξη;
Παραγραφή είναι η εξάλειψη του αξιοποίνου με την πάροδο ορισμένου χρόνου.
Η διάρκεια της παραγραφής καθορίζεται από το χαρακτήρα της αξιόποινης πράξης.
Εδώ ακριβώς εγείρονται σημαντικά νομικά ερωτήματα αναφορικά με τα εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας. Πότε εξαλείφεται δια της παραγραφής το αξιόποινο των πράξεων κατά της γενετήσιας ελευθερίας, έτσι ώστε να παύσει οριστικά η ποινική δίωξη; Ποια είναι η απαξία, το είδος και η βαρύτητα των εγκλημάτων αυτών έτσι ώστε να επηρεάζεται τελικά η ποινική μεταχείριση του φερόμενου ως δράστη από την ενδεχόμενη παρέλευση ή επέλευση του χρόνου της παραγραφής του εγκλήματος;
Τα ερευνητικά δεδομένα, μπορούν να μας οδηγήσουν σε μια σειρά βασικών διαπιστώσεων σχετικά με την τάση που διαμορφώνεται πλέον στην νομική επιστήμη. Η τάση αυτή προκύπτει για τα εγκλήματα μεγάλης κοινωνικής απαξίας, όπου η βαρύτητα των εγκλημάτων αυτών διευρύνεται πέραν των ποινικών κυρώσεων.
Ο χαρακτηρισμός μιας συγκεκριμένης ανθρώπινης συμπεριφοράς ως εγκλήματος προϋποθέτει -πέρα από την κατάφαση των αντικειμενικών και υποκειμενικών στοιχείων της που τυποποιούνται στον ποινικό νόμο- και μια ουσιαστική απαξία, η οποία ενυπάρχει στο κοινωνικό νόημα της πράξης, ανεξάρτητα από την τυπική (νομική) μορφή της. Στο μέτρο που το δίκαιο αντανακλά την κοινωνική δομή του χώρου όπου επιβάλλεται, η κρίση για τον άδικο χαρακτήρα μιας συμπεριφοράς ανάγεται στην αντίθεσή της της τα στοιχεία που συγκροτούν την κοινωνική δομή.
Μια άδικη συμπεριφορά, η οποία προσβάλλει τη γενετήσια ελευθερία ως έκφανση της προσωπικής ελευθερίας, ακριβώς επειδή προσβάλλει τα δομικά στοιχεία του κοινωνικού συστήματος (και κατ’ αντανάκλαση της έννομης τάξης που το συντηρεί και το αναπαράγει) έχει οπωσδήποτε αυξημένη κοινωνική απαξία και πρέπει να συνεπάγεται για το δράστη ανάλογες κυρώσεις δίνοντας στο θύμα πλείστον χρόνο να καταγγείλει.
Το θύμα μετά την αξιόποινη πράξη υφίσταται μία επικίνδυνα στρεσογόνο κατάσταση που του προκαλεί διάφορες ψυχικές διαταραχές, υποφέρει από αϋπνία, ηµικρανίες, κατάθλιψη, ή αναβιώνει επανειλημμένα το ίδιο τραυματικό συμβάν, πρέπει να ξεπεράσει κάθε προσωπικό, οικογενειακό ή επαγγελματικό φόβο λόγω της δημοσιότητας που θα επιφέρει η έκθεσή του ενώπιον των Αρχών, γεγονός που θα του προκαλέσει σοβαρότερο ψυχικό τραυματισμό.
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευθυνθείτε στους συνεργάτες του γραφείου μας.
