Tι είναι με απλά λόγια η «διαταγή πληρωμής» που εκδίδουν οι τράπεζες και τι πρέπει να κάνουν οι οφειλέτες για να προστατεύσουν την περιουσία τους.
Εισαγωγικά
Τα χρόνια που ακολούθησαν από την αρχή της οικονομικής κρίσης και εντεύθεν, πολλοί συμπολίτες μας βρέθηκαν στη δυσάρεστη κατάσταση να αντιμετωπίζουν υπέρμετρες οικονομικές δυσκολίες, μη δυνάμενοι να εξυπηρετήσουν τα δάνεια που είχαν λάβει από τραπεζικά ιδρύματα και εν γένει να ανταποκριθούν στις οικονομικές του υποχρεώσεις. Αυτό οδήγησε στο φαινόμενο να αρχίσουν να εκδίδονται μαζικά, μετά από αίτηση των Τραπεζών, διαταγές πληρωμής κατά των οφειλετών και εν συνεχεία να επιδίδονται σε αυτούς, παράγοντας όλες τις επιβαρυντικές, για τους τελευταίους, έννομες συνέπειες που προβλέπονται στο Νόμο.
Με το παρόν άρθρο επιχειρείται αφενός να αναδειχθεί (στο μέτρο που αυτό είναι δυνατόν) μια πιο απλή και εκλαϊκευμένη ερμηνεία των διατάξεων της «διαταγής πληρωμής» στη χώρα μας, ούτως ώστε τα νομικά ζητήματα σχετικά με αυτήν να καταστούν κατανοητά και από πολίτες που δεν είναι νομικοί και δεν έχουν ειδικές γνώσεις πάνω στο ζήτημα. Αφετέρου και κυριότερα, επιχειρείται να καταστεί απολύτως σαφής ο τρόπος με τον οποίο οι οφειλέτες μπορούν και πρέπει να αμυνθούν κατά αυτής καθώς και οι επιμέρους ενέργειες που θα πρέπει να ακολουθήσουν για να προασπίσουν τα συμφέροντά τους.
1) ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΔΙΑΤΑΓΗ ΠΛΗΡΩΜΗΣ
α) Γενικά η διεκδίκηση απαιτήσεων – Η άσκηση αγωγής
Στο νομικό μας σύστημα, σε όλες τις διαφορές μεταξύ των ιδιωτών (όπως είναι και εν προκειμένω η διαφορά μιας Τράπεζας και ενός δανειολήπτη), το πρόσωπο που αιτείται από τις δικαστικές αρχές να υποχρεωθεί ένα άλλο πρόσωπο να προβεί σε συγκεκριμένη πράξη (όπως πχ να επιστρέψει χρήματα που ο τελευταίος οφείλει από μια δανειακή σύμβαση) πρέπει κατά κανόνα να ακολουθήσει την (κλασσική) οδό της άσκησης αγωγής και κατάθεσής της ενώπιον του αρμοδίου Δικαστηρίου. Η αγωγή αυτή θα εξεταστεί από τους δικαστές σε ρητή δικάσιμο στην οποία και το πρόσωπο που την άσκησε (ο οποίος καλείται «ενάγων») και αυτός κατά του οποίου στρέφεται (ο οποίος καλείται «εναγόμενος») θα μπορούν να λάβουν μέρος στη δίκη και να εκθέσουν τους ισχυρισμούς τους. Εν συνεχεία ο δικαστής, αφού ακούσει και τις δύο πλευρές, θα αποφασίσει εάν η αγωγή πρέπει να γίνει δεκτή (και σε ποιο μέρος της) και θα εκδώσει δικαστική απόφαση. Συνεπώς, γίνεται κατανοητό ότι στην περίπτωση αυτή της κατάθεσης αγωγής, λαμβάνει χώρα δίκη προκειμένου να επέλθουν έννομες συνέπιες και να παραχθούν (έννομα) αποτελέσματα.
β) Η ιδιαιτερότητα της διαταγής πληρωμής
Προκειμένου να επιταχυνθούν οι σχετικές διαδικασίες υπέρ των δανειστών και για να αποφεύγονται άσκοπες διεργασίες που κινητοποιούν το μηχανισμό απονομής δικαιοσύνης, ο νομοθέτης έχει θεσπίσει τη διαδικασία έκδοσης «διαταγής πληρωμής», η οποία εξάλλου χρησιμοποιείται ευρέως στην καθημερινή πρακτική με αποτέλεσμα καθημερινά να εκδίδονται ανά τη χώρα πολλές διαταγές πληρωμής και εν συνεχεία να επιδίδονται στους οφειλέτες.
Τι ακριβώς είναι η διαταγή πληρωμής;
Ο νόμος, για ειδικές και συγκεκριμένες μόνο περιπτώσεις, δίνει το δικαίωμα στο πρόσωπο που δικαιούται να εισπράξει χρήματα από κάποιο οφειλέτη (ο πρώτος σε αυτή την περίπτωση καλείται «δανειστής» ή «αιτών» και ο δεύτερος «καθ’ου η διαταγή πληρωμής»), να παρακάμψει τον κανόνα που θέλει να κατατίθεται αγωγή και να ακολουθεί δίκη, και να ζητήσει, κατ’εξαίρεση, από το Δικαστή (και όχι από το Δικαστήριο) να εκδώσει ένα έγγραφο το οποίο αφενός αναγνωρίζει ότι ο οφειλέτης («καθ’ου») πράγματι χρωστά ένα συγκεκριμένο ποσό στον δανειστή, αφετέρου υποχρεώνει τον πρώτο να το καταβάλει στον δεύτερο (εξ’ου και ο όρος «διαταγή πληρωμής», επειδή κατά ένα τρόπο, ο δικαστής «διατάσσει» τον οφειλέτη να «πληρώσει» τον δανειστή το ποσό που του οφείλει).
γ) Πότε εκδίδεται η διαταγή πληρωμής και με ποιο τρόπο;
Για να εκδοθεί διαταγή πληρωμής απαιτείται να ασκηθεί πρώτα μια αίτηση του δανειστή στον αρμόδιο Δικαστή. Εν συνεχεία, ο Δικαστής, εξετάζοντας την αίτηση και τα σχετικά έγγραφα που έχουν προσκομιστεί μαζί με αυτήν, κρίνει εάν πληρούνται τα κριτήρια που έχει θέσει ο Νόμος και αποφασίζει εάν θα εκδώσει τη διαταγή πληρωμής ή όχι.
Οι απαραίτητες προϋποθέσεις που έχουν τεθεί από το Νόμο προκειμένου να εκδοθεί διαταγή πληρωμής και οι οποίες πρέπει υποχρεωτικά να πληρούνται (σωρευτικά όλες) είναι οι εξής:
α. Η απαίτηση να είναι χρηματική, (δηλαδή ο «καθ’ου» να οφείλει χρήματα στον δανειστή)
β. Το οφειλόμενο ποσό να είναι ορισμένο και να αποδεικνύονται με δημόσιο ή ιδιωτικό έγγραφο (συμβόλαιο, ιδιωτικό συμφωνητικό -όπως πχ είναι εν προκειμένου και μια δανειακή σύμβαση-, ή αξιόγραφο όπως πχ η επιταγή ή η συναλλαγματική κ.λ.π.),
γ. Η οφειλή του ποσού να μην εξαρτάται από καμία αίρεση διότι τότε θα πρέπει να γίνει δίκη (για να βεβαιωθεί εάν έχει πληρωθεί αυτή η αίρεση ή όχι –π.χ. ο εγγυητής σε κάποιο δάνειο δεν μπορεί να υποχρεωθεί να καταβάλει το ποσό του δανείου εφόσον η τράπεζα δεν κινηθεί πρώτα κατά του πρωτοφειλέτη του δανείου, επειδή ακριβώς υπάρχει από το νόμο η λεγόμενη «ένσταση διζήσεως»)
δ. Αυτός ή αυτοί (εάν ο οφειλέτης-«καθ’ου» είναι παραπάνω από ένας) κατά των οποίων στρέφεται να διαμένουν στην Ελλάδα και να είναι γνωστή η διεύθυνσή τους.
Ο χρόνος έκδοσης μιας διαταγής πληρωμής συνήθως κυμαίνεται από κάποιες ημέρες έως και ένα μήνα, ανάλογα το δικαστή και το φόρτο εργασίας που έχει.
Προσοχή!, Ο οφειλέτης σε όλη αυτή την διαδικασία δεν λαμβάνει μέρος και δεν ακούγεται από το Δικαστή. Θα λάβει πρώτη φορά γνώση όταν η διαταγή πληρωμής εκδοθεί και του επιδοθεί από δικαστικό επιμελητή.
2) ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΔΙΑΤΑΓΗΣ ΠΛΗΡΩΜΗΣ ΚΑΙ Η ΑΝΑΚΟΠΗ ΤΟΥ ΟΦΕΙΛΕΤΗ
Αφού εκδοθεί η Διαταγή πληρωμής, πρέπει να επιδοθεί στον οφειλέτη για να αρχίσει να παράγει τα αποτελέσματά της. Η επίδοση γίνεται πάντα μόνο με δικαστικό επιμελητή και οποιοσδήποτε άλλος τρόπος κοινοποίησής της στον οφειλέτη (πχ μέσω ταχυδρομείου, email, με sms κτλ.) θεωρείται άκυρος και δεν παράγει καμία έννομη συνέπεια (θεωρείται δηλαδή σαν να μην έχει επιδοθεί η Διαταγή πληρωμής).
Αφού επιδοθεί νόμιμα η Διαταγή πληρωμής, ο οφειλέτης έχει προθεσμία 15 εργασίμων ημερών να κάνει ανακοπή κατά αυτής. Η ανακοπή είναι δικόγραφο (άρα συντάσσεται και κατατίθεται υποχρεωτικά μόνο από δικηγόρο) και κατατίθεται στο Δικαστήριο που εξέδωσε τη Διαταγή πληρωμής. Στην ανακοπή αναγράφονται όλες οι ενστάσεις και οι διαφωνίες που έχει ο οφειλέτης κατά αυτής (κάποιοι εκ των οποίων έχουν αναγνωριστεί ως βάσιμοι από την Ελληνική Δικαιοσύνη είναι οι ακόλουθοι: πχ ότι το ποσό το οποίο αναφέρει η ΔΠ είναι πολύ μεγαλύτερο από αυτό που πραγματικά οφείλει ο δανειολήπτης, ή ότι κάποιους όρους της σύμβασης δεν τους είχε συμφωνήσει ή κατανοήσει, ακόμα κι αν αναγράφονταν στην αρχική σύμβαση, ή ότι η Τράπεζα έχει επιβάλλει παράνομες χρεώσεις στο λογαριασμό του οφειλέτη, ή ότι έχει κάνει ρύθμιση με την τράπεζα και εξυπηρετεί κανονικά το δάνειό του, είτε ότι η τράπεζα εκμεταλλεύτηκε κάποια προσωρινή αδυναμία ή κάποιο απρόβλεπτο γεγονός στη ζωή του οφειλέτη για να προσπαθήσει να εισπράξει το ποσό κτλ).
Η ανακοπή είναι πολύ σημαντικό μέσο και ο οφειλέτης πρέπει να την ασκεί, διότι μόνο τότε έχει τη δυνατότητα να σταματήσει τις συνέπειες που παράγει η Διαταγή πληρωμής.
Αφού ασκηθεί η ανακοπή, θα οριστεί δικάσιμος και αμφότερες οι δύο πλευρές (του δανειστή και του οφειλέτη-«καθ’ου») θα λάβουν μέρος σε δίκη, δίνοντας στο δικαστή όλα τα στοιχεία που χρειάζεται για να αποφασίσει αν ορθώς εκδόθηκε η διαταγή πληρωμής κι αν πρέπει βάσει αυτής, ο οφειλέτης να αποδώσει το εν λόγω ποσό. Σε περίπτωση όμως που έστω και ένας από τους λόγους που επικαλείται ο οφειλέτης στην ανακοπή, γίνει δεκτός, η Διαταγή πληρωμής ακυρώνεται και θεωρείται ότι δεν εκδόθηκε ποτέ.
Εάν οι 15 εργάσιμες ημέρες περάσουν άπρακτες, χωρίς δηλαδή ο οφειλέτης-καθ’ου να ασκήσει ανακοπή, ο νόμος υποχρεώνει τον δανειστή (εν προκειμένω την Τράπεζα), να επιδώσει ξανά την ίδια διαταγή πληρωμής στον οφειλέτη. Και πάλι, αρχίζουν και τρέχουν 15 νέες εργάσιμες ημέρες, μέσα στις οποίες ο οφειλέτης-καθ’ου μπορεί να ασκήσει ανακοπή.
Η πολύ σημαντική όμως διαφορά που έχει η άσκηση ανακοπής το πρώτο 15νθήμερο (στην 1η επίδοση) και όχι στο δεύτερο (στην 2η επίδοση) είναι ότι αν ο οφειλέτης ασκήσει ανακοπή στις πρώτες 15 ημέρες, μπορεί να ζητήσει παράλληλα (με ασφαλιστικά μέτρα) να σταματήσει κάθε ενέργεια του δανειστή-τράπεζας να εισπράξει το ποσό που αναγράφει η Διαταγή πληρωμής μέχρι να βγει η απόφαση του Δικαστηρίου σχετικά με την ανακοπή που άσκησε.
Αν όμως ο οφειλέτης αμελήσει να το κάνει και απλά ασκήσει την ανακοπή μέσα στο δεύτερο 15νθήμερο (στη 2η επίδοση δηλαδή), χάνει το δικαίωμα να ζητήσει να σταματήσουν/ανασταλούν οι ενέργειες του δανειστή να εισπράξει το ποσό μέχρι να βγει η απόφαση επί της ανακοπής του!
Γίνεται επομένως κατανοητή η σημασία που έχει να δραστηριοποιηθεί ταχύτατα ο οφειλέτης αμέσως μόλις του επιδοθεί η διαταγή πληρωμής και να απευθυνθεί σε δικηγόρο ούτως ώστε να είναι προβεί σε όλες εκείνες τις ενέργειες που χρειάζονται για να προστατεύσει κατάλληλα την περιουσία του. Επισημαίνεται εξάλλου ότι ο εκάστοτε δικηγόρος που θα αναλάβει να συντάξει την ανακοπή, ανάλογα με την κάθε περίπτωση και την πολυπλοκότητά της, μπορεί να χρειαστεί αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, ακόμη και παραπάνω από τις 15 εργάσιμες ημέρες (δεδομένου ότι πρέπει να συλλέξει όλα τα στοιχεία και τα απαραίτητα έγγραφα, να μελετήσει τη νομολογία επί του συγκεκριμένου κάθε φορά θέματος, να συντάξει το ιστορικό και να θεμελιώσει επαρκώς όλους τους νομικούς λόγους), κι ως εκ τούτου είναι πολύ σημαντικό ο οφειλέτης που θέλει να αμυνθεί ικανοποιητικά κατά της Διαταγής πληρωμής, να του δώσει όσο περισσότερο χρόνο γίνεται παραδίδοντάς του αμέσως όλα τα σχετικά έγγραφα.
Αν τελικά ο οφειλέτης δεν ασκήσει ανακοπή ούτε στο 1ο ούτε στο 2ο δεκαπενθήμερο, η οφειλή του καθ’ου προς το δανειστή αποκτά ισχύ δεδικασμένου (δηλαδή, δεν είναι νομικά δυνατόν να αμφισβητηθεί ξανά στο μέλλον από τον οφειλέτη, ακόμα κι αν οι λόγοι τους οποίους θα ήθελε να επικαλεστεί ο οφειλέτης είναι αληθινοί και βάσιμοι, και θα γίνονταν δεκτοί αν τους είχε προβάλλει εμπρόθεσμα εντός του 15νθημέρου!) και η διαδικασία είσπραξης του ποσού από τον δανειστή συνεχίζεται κανονικά, αφήνοντας πλέον ελάχιστα νομικά μέσα στον οφειλέτη να αμυνθεί (προσπαθώντας κυρίως απλά να αναβάλλει τις ενέργειες είσπραξης του οφειλόμενου ποσού από την τράπεζα).
3) ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ Η ΑΣΚΗΣΗ ΑΝΑΚΟΠΗΣ
Είναι κρίσιμο να συνειδητοποιήσει ο εκάστοτε δανειολήπτης-οφειλέτης τη σημασία που έχει η άσκηση ανακοπής στη διαταγή πληρωμής που του επιδίδεται. Πολλές φορές, αρκετοί πολίτες, πιστεύοντας ότι το όποιο ποσό επικαλείται ως οφειλόμενο η τράπεζα, είναι πράγματι αυτό το οποίο τους ζητάει, αδρανούν και παραλείπουν να ασκήσουν ανακοπή, επιβαρυνόμενοι έτσι όλες τις αρνητικές και μη αναστρέψιμες συνέπειες που έχει αυτό για τους ίδιους και την περιουσία τους.
Αντίθετα, ο μέσος οφειλέτης, μην έχοντας νομικές γνώσεις, δυστυχώς δεν είναι σε θέση να γνωρίζει πόσο εκτενείς και πολυάριθμες είναι οι περιπτώσεις κατά τις οποίες τα Ελληνικά Δικαστήρια κάνουν δεκτούς τους λόγους ανακοπής που προβάλλονται ενώπιών τους, με αποτέλεσμα πάρα πολύ συχνά να ακυρώνουν διαταγές πληρωμής, δικαιώνοντας τους δανειολήπτες.
Μερικά απλά παραδείγματα εξάλλου λόγων ανακοπής που έγιναν δεκτοί αποτελούν οι πολύ συχνές χρεώσεις που επιβάλλουν οι τράπεζες σε λογαριασμούς και οι οποίες που έχουν κριθεί παράνομες δικαστικά, καθώς και η καταχρηστικότητα πολλών ΓΟΣ, οι οποίοι τίθενται στις συμβάσεις τους με τους δανειολήπτες και οι οποίοι, λόγω της ακυρότητάς τους, δεν έχουν ισχύ και δεν δεσμεύουν τους οφειλέτες. Εκμεταλλευόμενα βεβαίως τα τραπεζικά ιδρύματα την άγνοια των πολιτών για τα δικαιώματά τους, καταφέρνουν να τους εμφανίζουν συχνά πολύ μεγαλύτερα οφειλόμενα ποσά ή να τους κάνουν να πιστεύουν ότι οποιαδήποτε διεκδίκηση είναι ανώφελη.
Ο εκάστοτε δανειολήπτης-οφειλέτης έχει όμως ένα ευρύ πλέγμα νομικών διατάξεων και δικαιωμάτων τα οποία προσφέρει η έννομη τάξη με σκοπό την προστασία του τόσο από παράνομες χρεώσεις όσο και εν γένει από καταχρηστικές συμπεριφορές των τραπεζικών ιδρυμάτων.
Θα πρέπει να αναφερθεί ότι αν τελικά μια διαταγή πληρωμής ακυρωθεί, η τράπεζα υποχρεώνεται να εκκινήσει εκ νέου τις διαδικασίες με έκδοση νέας διαταγής πληρωμής κατά του οφειλέτη ή να προβεί στην (πολύ πιο χρονοβόρα) άσκηση αγωγής κατά αυτού. Και οι δύο επιλογές φυσικά συνεπάγονται ακόλουθα και νέα έξοδα για την τράπεζα. Για αυτόν ακριβώς το λόγο, επί περιπτώσει ακύρωσης διαταγής πληρωμής, η τράπεζα (για να αποφύγει να επιβαρυνθεί κι άλλο οικονομικά) δέχεται συνήθως να προβεί σε ρύθμιση του οφειλόμενου ποσού με το δανειολήπτη με πολύ πιο ευνοϊκούς όρους για τον τελευταίο από ό,τι πριν την ακύρωση της διαταγής.
4) ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΙ O ΟΦΕΙΛΕΤΗΣ ΓΙΑ ΝΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΘΕΙ
Όπως αναφέρθηκε, κάθε υπόθεση μπορεί να χρειαστεί αρκετό χρόνο για να εξετασθεί με λεπτομέρεια και προσοχή από τον εκάστοτε δικηγόρο που θα αναλάβει να συντάξει την ανακοπή. Για αυτόν ακριβώς το λόγο, είναι βαρύνουσας σημασίας ο οφειλέτης αφενός να παρέχει όσο περισσότερο χρόνο μπορεί στον δικηγόρο με τον οποίο θα επιλέξει να συνεργαστεί ενημερώνοντάς τον αμέσως για κάθε ενέργεια στην οποία προχώρησε η τράπεζα εναντίον του, αφετέρου να παρέχει όλες εκείνες τις λεπτομέρειες και δη τα έγγραφα που ο τελευταίος θα του ζητήσει (όπως τις συμβάσεις που έχει υπογράψει με την Τράπεζα, την αναλυτική κατάσταση οφειλών, τις κινήσεις του λογαριασμού, στοιχεία σχετικά με την περιουσία του, καθώς και ό,τι άλλο κρίνει χρήσιμο ο δικηγόρος που θα χειριστεί την υπόθεση).
Πολλές φορές μάλιστα, όταν ο οφειλέτης είναι βέβαιος για την πρόθεση της τράπεζας να εκδώσει εναντίον του διαταγή πληρωμής μέσα στο επόμενο διάστημα, είναι προτιμητέο να έχει εκ των προτέρων συμβουλευθεί και ενημερώσει τον αρμόδιο δικηγόρο, ο οποίος θα μελετήσει με μεγαλύτερη χρονική άνεση την υπόθεση προκειμένου να είναι σε θέση να προστατεύσει τα συμφέροντα του εντολέα του, ενώ επίσης ορισμένες φορές ο δικηγόρος δύναται με κατάλληλες κινήσεις να καταφέρει μαζί με τον πελάτη του να ρυθμίσουν εξωδικαστικά πολλά ζητήματα σχετικά με την τράπεζα, χωρίς να υπάρχει η ανάγκη να ακολουθηθεί η δικαστική οδός από κανένα από τα εμπλεκόμενα μέρη.
Για περισσότερες πληροφορίες καθώς και για τη νομική πληροφόρηση και εκπροσώπησή σας, μπορείτε να απευθυνθείτε στους συνεργάτες του γραφείου μας.
