Σύμφωνα με το άρθρο 1505 ΑΚ «1. Οι γονείς υποχρεούνται να έχουν προσδιορίσει το επώνυμο των τέκνων τους με κοινή αμετάκλητη δήλωσή τους. Η δήλωση γίνεται πριν από το γάμο, είτε σε συμβολαιογράφο, είτε στο λειτουργό, ενώπιον του οποίου θα τελεστεί ο γάμος. Ο λειτουργούς οφείλει μάλιστα να ζητήσει τη σχετική δήλωση. 2. Το οριζόμενο επώνυμο κοινό για όλα τα τέκνα, μπορεί να είναι είτε το επώνυμο ενός από τους δύο γονείς είτε συνδυασμός των επωνύμων τους, που όμως σε καμία περίπτωση δε μπορεί να περιλαμβάνει παραπάνω από δύο επώνυμο. 3. Αν οι γονείς παραλείψουν να δηλώσουν το επώνυμο των τέκνων τους, σύμφωνα με τους όρους των προηγούμενων παραγράφων, τα τέκνα έχουν για επώνυμο το επώνυμο του πατέρα τους». Ως εκ τούτου, οι μελλόνυμφοι υποχρεούνται ήδη πριν την τέλεση του γάμου τους, είτε ενώπιον του συμβολαιογράφου, είτε του λειτουργού/ δημάρχου, που τέλεσε το γάμο τους να δηλώσουν επώνυμο για τα τέκνα που θα γεννηθούν εντός αυτού, ενώ στην περίπτωση που αυτό δεν γίνει, τότε υπάρχει τεκμήριο υπέρ του επωνύμου του συζύγου. Η νομοθετική αυτή επιλογή, δε, τελεί σε πλήρη συνάφεια με το τεκμήριο πατρότητας του άρθρου 1465 ΑΚ. Έτσι, αν οι σύζυγοι παρέλειψαν να δηλώσουν το επιθυμητό επίθετο με την ως άνω διαδικασία, τότε επώνυμο των τέκνων θεωρείται αυτομάτως αυτό του συζύγου και τεκμαιρόμενου πατέρα των παιδιών. Με άλλα λόγια, αυτός έχει καταρχάς την δυνατότητα να δηλώσει ο ίδιος το επώνυμο του ως επώνυμο του τέκνου, ακόμα και στην περίπτωση που δεν είναι ο βιολογικός του πατέρας, χωρίς τη συναίνεση της συζύγου του, εντός τριακοσίων ημερών από τη λύση του γάμου του με αυτή!
Από τα ανωτέρω προκύπτει ολοφάνερα ο παραλογισμός που διέπει το δίκαιο ως προς το ζήτημα της πατρότητας και τα διάφορα νομικά και πραγματολογικά παράδοξα που δημιουργούνται μέσα από αυτήν την ανδροκεντρική ανάλυση του δικαίου. Μοναδικός τρόπος, δε, να αφαιρεθεί από τον πρώην σύζυγο –τεκμαιρόμενο πατέρα το ως άνω δικαίωμα είναι η προσβολή της πατρότητας, μέσω της έγερσης αγωγής από την μητέρα ή τα υπόλοιπα νομιμοποιούμενα πρόσωπα του άρθρου 1469 ΑΚ. Αφού επιτευχθεί αυτό, τότε ισχύουν όσα ορίζονται στο άρθρο 1506 ΑΚ σύμφωνα με το οποίο: «Το τέκνο που γεννήθηκε χωρίς γάμο των γονέων του παίρνει το επώνυμο της μητέρας του. Ο σύζυγος της μητέρας μπορεί να δώσει στο τέκνο, με συμβολαιογραφικό έγγραφο, το επώνυμό του στη θέση του ως τότε επωνύμου του τέκνου ή επιπρόσθετα, αν συναινέσουν σ' αυτό, κατά τον ίδιο τύπο, η μητέρα και το τέκνο. 2. Σε περίπτωση επιγενόμενου γάμου των γονέων του τέκνου εφαρμόζονται ως προς το επώνυμό του, εφόσον αυτό είναι ανήλικο, οι διατάξεις του προηγούμενου άρθρου. 3. Αν γίνει αναγνώριση, εκούσια ή δικαστική, το ενήλικο τέκνο ή, αν αυτό είναι ανήλικο, οι γονείς του ή και ένας από αυτούς ή ο επίτροπός του δικαιούνται, μέσα σε προθεσμία ενός έτους από την ολοκλήρωση της αναγνώριση, να προσθέσουν, με δήλωση στον ληξίαρχο, το πατρικό επώνυμο στο επώνυμο του τέκνου. Αν στη δήλωση προβαίνουν οι δύο γονείς από κοινού, μπορούν να προσδιορίσουν το νέο επώνυμο του τέκνου σύμφωνα με τη δεύτερη παράγραφο του προηγούμενου άρθρου». Με άλλα λόγια, μετά την προσβολή της τεκμαιρόμενης πατρότητας από το δικαστήριο, η μητέρα, ως ασκούσα την επιμέλεια του προσώπου του ανηλίκου, μπορεί να αιτηθεί τη μεταβολή του επωνύμου του παιδιού, δίνοντάς του αποκλειστικά το δικό της, ή του μελλοντικού συζύγου της, ή βιολογικού πατέρα του παιδιού της, υπό την προϋπόθεση ότι ο τελευταίος το αναγνωρίσει εκουσίως ή αναγκαστικώς, μετά την έγερση σχετικής αγωγής για τη δικαστική αναγνώρισή του.
Αρμόδιο όργανο για την ως άνω αλλαγή επωνύμου σε παιδιά γεννηθέντα χωρίς νόμιμο γάμο των γονέων τους είναι σύμφωνα με το άρθρο μόνο του Ν.Δ. 2573/1953 (Α’ 241), όπως αυτό αντικαταστάθηκε από την παράγραφο 9 του άρθρου 9 του Ν. 2307/1995 (Α’ 113), ο Δήμαρχος του Δήμου στον οποίο είναι εγγεγραμμένος ή υπάγεται ο αιτούμενος. Αξίζει, δε, να αναφερθεί ότι η αρμοδιότητα αυτή μεταφέρθηκε στους Δήμους, δυνάμει του Ν. 3852/2010 (Α’ 87). Σύμφωνα, μάλιστα, με το άρθρο 34 του Ν. 4674/2020 «η διάταξη του άρθρου 1505 του ΑΚ δεν εμποδίζει την μεταβολή του επωνύμου του τέκνου κατ’ εφαρμογή της διοικητικής διαδικασίας που προβλέπεται στο ν.δ. 2573/1953 (Α’ 241), εφόσον συντρέχουν σοβαροί επιγενόμενοι λόγοι που δικαιολογούν τη μεταβολή αυτή». Ως εκ τούτου η προσβολή της πατρότητας δεν είναι ο μοναδικός λόγος για τον οποίο μπορεί να υποβληθεί αίτηση αλλαγής Πράγματι, σύμφωνα με την υπ’ αριθμ. Φ42301/12167/28-6-1995 (ΦΕΚ Β’ 608) απόφαση του Υφυπουργού Εσωτερικών, σοβαροί λόγοι που δικαιολογούν τη μεταβολή του επωνύμου είναι ο κακόηχος ή ξενικός χαρακτήρας του επωνύμου, καθώς και η ύπαρξη επωνύμου που προκαλεί περιφρόνηση ή έχει κακή φήμη, ή είναι αντίθετο ως προς την αντίληψη της κοινωνίας περί ηθικής. Παράλληλα, σύμφωνα με πρόσφατη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας λαμβάνονται υπόψη ακόμα και ψυχολογικής φύσεως λόγοι, που σχετίζονται με την ανυπαρξία προσωπικής και συναισθητικής επαφής του τέκνου με τον γονέα, εξαιτίας εγκατάλειψης της οικογενειακής στέγης από τον τελευταίο και μη επίδειξη ενδιαφέροντος (ΣΤΕ 3166/2017)
