Η κατάσχεση τραπεζικών λογαριασμών αναμφίβολα οδηγεί στην αμεσότερη ικανοποίηση χρηματικών απαιτήσεων του δανειστή από τον οφειλέτη, σε σχέση με την διαδικασία της κατάσχεσης και, περαιτέρω, πλειστηριασμού ακινήτου.
Με κατασχέσεις εισοδημάτων απειλούνται και όσοι έχουν ληξιπρόθεσμες και μη ρυθμισμένες οφειλές προς το Δημόσιο και τα Ασφαλιστικά Ταμεία. Σύμφωνα με πρόσφατη Έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη, την τελευταία τριετία έλαβαν χώρα περί τις 4,8 εκατομμύρια κατασχέσεις τραπεζικών λογαριασμών κυρίως από το Δημόσιο και τον Ε.Φ.Κ.Α. αλλά και τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης και τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου.
Η πληθώρα δε αυτή των κατασχέσεων, διευκολύνεται από τη νομοθεσία, η οποία προβλέπει – αποκλειστικά για το Δημόσιο και τον ΕΦΚΑ. – την ηλεκτρονική κοινοποίηση κατασχετηρίων προς τα πιστωτικά ιδρύματα. Οι τράπεζες, με το που λάβουν ηλεκτρονικά τα ειδοποιητήρια, προχωρούν άμεσα στη δέσμευση των ποσών που υπάρχουν στους τραπεζικούς λογαριασμούς των φορολογουμένων, οι οποίοι χρωστούν στο Δημόσιο και εν συνεχεία, προβαίνουν σε ανάληψη των καταθέσεων που μπορεί να προέρχονται από μισθούς, συντάξεις, ενοίκια ή αποταμιεύσεις.
Η νομοθεσία, παρά ταύτα, παρέχει μέσα προστασίας στον πολίτη έναντι της πληθώρας αυτών των κατασχέσεων. Το νομοθετικό πλαίσιο που ισχύει για την κατάσχεση εις χείρας τρίτων διαφέρει ανάλογα με την ιδιότητα του πιστωτή. Έτσι, άλλες διατάξεις ισχύουν για χρέη προς το δημόσιο με την ευρεία έννοια και άλλες για χρέη προς ιδιώτες και συγκεκριμένα:
Α) Στην περίπτωση των οφειλών προς το δημόσιο και τα Ασφαλιστικά Ταμεία ισχύουν τα εξής:
- Σύμφωνα με το άρθρο 31 του Κώδικα Εισπράξεως Δημοσίων Εσόδων, οι απαιτήσεις από μισθούς, συντάξεις και κάθε είδους ασφαλιστικά βοηθήματα που καταβάλλονται περιοδικά είναι ακατάσχετες μέχρι του ποσού των 1.000€, ενώ για ποσά από 1.000€ έως 1.500€, το δημόσιο μπορεί να κατάσχει το ήμισυ του ποσού που ξεπερνάει τα 1.000€. Δηλαδή, αν ο μισθός ανέρχεται σε 1.500 ευρώ, το δημόσιο μπορεί να κατάσχει το μισό των 500€ ευρώ, δηλαδή 250€. Για ποσά μεγαλύτερα των 1.500€, κατάσχεση μπορεί να γίνει στο σύνολο του υπερβάλλοντος ποσού των 1.500€.
- Επιπλέον, αναφορικά με τα ποσά των τραπεζικών καταθέσεων, κάθε οφειλέτης μπορεί να δηλώσει ηλεκτρονικά ένα λογαριασμό, ατομικό ή κοινό, για τον οποίον ισχύει ακατάσχετο μέχρι του ποσού των 1.250€. Επισημαίνεται όμως, ότι επειδή μόνο ένας λογαριασμός μπορεί να προστατευθεί ως ακατάσχετος, ο οφειλέτης που λαμβάνει μισθό ή σύνταξη θα πρέπει να δηλώσει ως ακατάσχετο λογαριασμό εκείνον όπου κατατίθεται ο μισθός ή η σύνταξη και δε δικαιούται επιπλέον ακατάσχετο ποσό ύψους 1.250€.
- Αναφορικά με την κατάσχεση αναδρομικώς καταβαλλόμενων ποσών (μισθών ή συντάξεων) και την υποχρέωση αναγωγής τους σε μηνιαία βάση: το ΝΣΚ με γνωμοδοτήσεις του (βλ. χαρακτηριστικά ΝΣΚ 179/2017) αποφάνθηκε ότι οι τράπεζες υποχρεούνται να αναγάγουν το σύνολο των κατατεθέντων ποσών που αφορούν αναδρομικά καταβαλλόμενους μισθούς ή συντάξεις σε μηνιαία καταβολή και να εφαρμόσουν την προστατευτική ρήτρα περί ακατάσχετου των ποσών αυτών.
Β) Διαφορετικές προβλέψεις ισχύουν για οφειλές σε ιδιώτες/τράπεζες. Στην περίπτωση αυτή, σύμφωνα με το άρθρο 982 του ΚΠολΔ, οι μισθοί, οι συντάξεις και οι ασφαλιστικές παροχές προστατεύονται από την κατάσχεση εξ ολοκλήρου, ανεξάρτητα από το ύψος τους. Μοναδική εξαίρεση στα ανωτέρω υφίσταται για απαιτήσεις από διατροφές ή συνεισφοράς στις ανάγκες της οικογενείας, οπότε επιτρέπεται να γίνει κατάσχεση έως το μισό, αφού ληφθούν υπόψη τα ποσά που εισπράττει ο υπόχρεος, το μέγεθος των υποχρεώσεων που του δημιουργία ο γάμος του για αντιμετώπιση των οικογενειακών αναγκών και ο αριθμός των δικαιούχων.
Παράλληλα, προβλέπεται ακατάσχετο καταθέσεων σε πιστωτικά ιδρύματα μέχρι του ποσού των 1.500€ για ατομικό λογαριασμό και 2.000€ για κοινό λογαριασμό. Και στην περίπτωση αυτή ο λογαριασμός αυτός πρέπει να δηλωθεί στην τράπεζα.
Ωστόσο, ο μισθός ή η σύνταξη, και αν ακόμα κατατίθεται σε τραπεζικό λογαριασμό, είναι ακατάσχετα μέχρι και την επόμενη ημέρα της καταθέσεως και για το ύψος στο οποίο (ο μισθός ή η σύνταξη) ανέρχονται. Δεν εξαιρείται της κατάσχεσης το ποσό που υπερβαίνει έναν μηνιαίο μισθό ή μία σύνταξη του οφειλέτη. Επίσης, δεν εξαιρείται της κατάσχεσης αν το καταβληθέν ποσό παραμείνει στον τραπεζικό λογαριασμό πέραν της επομένης ημέρας από εκείνη που καταβάλλεται. Αν όμως το ποσό του μισθού ή της σύνταξης που καταβλήθηκε παραμείνει μέσα στο λογαριασμό για πάνω από μια ημέρα, τότε ο δανειστής του δικαιούχου του λογαριασμού - οφειλέτη μπορεί να προβεί σε κατάσχεση.
Πάντως, ο μισθός ή η σύνταξη δεν μπορεί να δεσμεύεται ή να κατάσχεται αμέσως μόλις καταβληθεί. Πρέπει το αναλογούν ποσό να παραμείνει εντός του λογαριασμού πέραν της επομένης της ημέρας καταβολής για να είναι δυνατή η κατάσχεσή του.
Κι επειδή πολλοί μισθωτοί ή συνταξιούχοι συνηθίζουν να αφήνουν το μισθό ή τη σύνταξή τους αντίστοιχα στον τραπεζικό λογαριασμό και να προβαίνουν σε πολλές, σχεδόν καθημερινές αναλήψεις μικρών ποσών μέσα στο μήνα, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή ώστε να μην συσσωρεύεται ποσό από τη μισθοδοσία ή τη σύνταξη στο λογαριασμό - διότι τότε θα είναι δυνατή η κατάσχεσή του - αλλά να αναλαμβάνεται ολόκληρο το ποσό του μισθού ή της σύνταξης μέχρι την επομένη ημέρα της κατάθεσής του.
Τι συμβαίνει όμως στην περίπτωση που η δανειακή σύμβαση που ο δανειολήπτης έχει υπογράψει με το πιστωτικό ίδρυμα περιέχει όρο σύμφωνα με τον οποίο παραχωρεί το δικαίωμα το τελευταίο να προβαίνει σε απευθείας ανάληψη των μηνιαίων δόσεων από το λογαριασμό μισθοδοσίας;
Σύμφωνα με το άρθρο 464 του Αστικού Κώδικα οι ακατάσχετες απαιτήσεις είναι ανεκχώρητες, οπότε δεν είναι δυνατό να συμφωνηθεί αυτόματη παρακράτηση της δόσης του δανείου από τη μισθοδοσία ή τη σύνταξη ή παρακράτηση αμέσως μόλις καταβληθεί.
Παράλληλα, σύμφωνα με το άρθρο 451 του Αστικού Κώδικα δεν επιτρέπεται συμψηφισμός κατά ακατάσχετης απαίτησης. Επομένως, δεν μπορεί ο μισθός ή η σύνταξη να συμψηφιστεί με οφειλή που απορρέει από δανειακή υποχρέωση προς κάποιο πιστωτικό ίδρυμα.
Μια σημαντική απόφαση - «δίχτυ προστασίας» για το ακατάσχετο των συντάξεων που κατατίθενται σε τραπεζικό λογαριασμό εξέδωσε η ελληνική Δικαιοσύνη, κρίνοντας παράνομη της κίνηση της τράπεζας να «σηκώσει» από τον λογαριασμό του συνταξιούχου το ποσό της σύνταξης λόγω ληξιπρόθεσμων οφειλών του.
Το δικαστήριο (Ειρηνοδικείο Θεσσαλονίκης) με την απόφασή του προχωρά ένα βήμα παραπέρα, κρίνοντας ότι οι ακατάσχετες απαιτήσεις, όπως είναι οι συντάξεις που κατατίθενται κάθε μήνα σε τραπεζικό λογαριασμό, δεν εκχωρούνται και δεν υπόκεινται σε συμψηφισμό και ως εκ τούτου είναι άκυρη και οποιαδήποτε άλλη αντίθετη συμφωνία ή εντολή για την είσπραξη της απαίτησης.
Επί της ουσίας ο δικαστικός λειτουργός εφάρμοσε πιστά όχι μόνο το γράμμα αλλά και το πνεύμα του νόμου, που ορίζει το ακατάσχετο μισθών, συντάξεων ή ασφαλιστικών παροχών. «Ο νομοθέτης αποσκοπεί στην προστασία ενός ελάχιστου εισοδήματος των προσώπων που βιοπορίζονται από την εργασία ή τη σύνταξή τους και είναι αναγκαίο για τη συντήρηση των ιδίων και των οικογενειών τους. Οι νομοθετικές αυτές ρυθμίσεις, εν όψει του πρόδηλου κοινωνικού συμφέροντος που εξυπηρετούν, είναι αναγκαστικού δικαίου και συνεπώς οποιαδήποτε αντίθετη συμφωνία των μερών είναι άκυρη» επισημαίνεται στο σκεπτικό της δικαστικής απόφασης.
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευθυνθείτε στους συνεργάτες του γραφείου μας.
